Ngô Vũ Sâm được xem là bậc thầy làm phim hành động của nền điện ảnh Hồng Kông với nhiều phim kinh điển như Anh Hùng Bản Sắc (1986), Điệp Huyết Song Hùng (1989), Điệp Huyết Nhai Đầu (1990), Lạt Thủ Thần Thám (1992), Đại Chiến Xích Bích (2008). Không chỉ vậy, ông còn là đạo diễn người Hoa đầu tiên thành công ở Hollywood với các phim hành động ăn khách như Face/Off (1997), Mission: Impossible 2 (2000)… Với niềm đam mê và tài năng làm phim hành động, Ngô Vũ Sâm là một trong những nhà làm phim gốc Hoa ít ỏi được cả Hollywood kính nể.
Cuộc sống khó khăn, loạn lạc nhưng vẫn nuôi dưỡng niềm đam mê phim ảnh
Ngô Vũ Sâm được sinh ra tại Quảng Châu, Trung Quốc, đến năm ông 5 tuổi thì cùng gia đình chuyển đến Hồng Kông. Lúc bấy giờ, gia đình đạo diễn họ Ngô phải sống trong hoàn cảnh khó khăn tại khu ổ chuột Thạch Giáp Vĩ, còn bố của ông thì không thể làm việc nuôi gia đình vì mắc bệnh lao. Đến năm ông 7 tuổi, gia đình Ngô Vũ Sâm còn khó khăn hơn nữa, phải lâm vào cảnh vô gia cư sau khi vụ hoả hoạn khủng khiếp thiêu trụi khu Thạch Giáp Vỹ. Sau khi được các tổ chức từ thiện hỗ trợ, gia đình Ngô Vũ Sâm cuối cùng cũng có được căn nhà mới, thế nhưng lại phải vướng vào làn sóng bạo lực và tội phạm tràn lan thời gian đó. Có lẽ đây cũng chính là yếu tố ảnh hưởng đến các bộ phim sau này của ông.
Gia đình của Ngô Vũ Sâm theo công giáo, nên ông theo học tại trường dành cho những người theo đạo. Để thoát khỏi thế giới hỗn loạn mà mình đang sống, ông thường dùng thời gian rảnh rỗi để xem phim, đặc biệt là phim của những đạo diễn Pháp thuộc trào lưu làn sóng mới. Ông nói rằng mình hay xấu hổ và gặp khó khăn khi giao tiếp với mọi người, nên ông thích dùng ngôn ngữ điện ảnh để biểu lộ tình cảm và suy nghĩ của mình. Niềm đam mê phim ảnh cũng bắt đầu từ đây.
Đóng góp công lao to lớn cho nền điện ảnh Hồng Kông
Lần đầu tiên Ngô Vũ Sâm bước chân vào nền công nghiệp điện ảnh là khi ông 23 tuổi, đảm nhận vị trí sửa kịch bản tại hãng phim Cathay Studios. 3 năm sau, đạo diễn nổi tiếng Trương Triệt chọn ông làm phụ tá, thế là ông trở thành phó đạo diễn tại hãng phim lớn nhất Hồng Kông lúc bấy giờ là Thiệu Thị, khi chỉ mới 26 tuổi.
Những năm đầu sự nghiệp, Ngô Vũ Sâm chỉ được giao thực hiện những phim kiếm hiệp hoặc hài với đề tài quen thuộc. Các tác phẩm của ông trong thời gian này là Thiết Hán Nhu Tình (1974), Thiếu Lâm Môn (1975), Đế Nữ Hoa (1976), Phát Tiễn Hàn (1977)…Thế nhưng càng về sau, khoảng giữa thập niên 80, các bộ phim hài, kiếm hiệp của ông bắt đầu trở nên nhàm chán, rập khuôn và thất bại về doanh thu. Sự nghiệp làm phim hài và kiếm hiệp của đạo diễn Ngô cũng chấm dứt.
Đến năm 1986, sự nghiệp của Ngô Vũ Sâm có bước ngoặt lớn khi đạo diễn – nhà sản xuất phim nổi tiếng Từ Khắc đề nghị ông làm đạo diễn cho phim Anh Hùng Bản Sắc. Đây là bộ phim đã thay đổi hoàn toàn sự nghiệp của ông và mở đầu cho dòng phim hành động mới ở Hồng Kông về sau.
Với sự góp mặt của Châu Nhuận Phát, Trương Quốc Vinh và Địch Long, Anh Hùng Bản Sắc kể về tình huynh đệ giữa những người cảnh sát và xã hội đen, sự giằng xé giữa tình nghĩa giang hồ và quyết tâm làm người lương thiện. Mặc dù chỉ được thực hiện với kinh phí hạn hẹp và không được quảng bá rầm rộ, nhưng khi được ra mắt, bộ phim lại thành công hơn cả mong đợi. Nội dung ý nghĩa, cách dàn dựng và những cảnh hành động mang tính cách mạng đã giúp Anh Hùng Bản Sắc trở thành phim hành động ăn khách nhất Hồng Kông thời đó. Những cảnh hành động trong phim cùng với hình tượng Châu Nhuận Phát lạnh lùng, cách cầm súng và bắn súng ở cự ly gần đã trở thành nguồn cảm hứng cho những phim hành động của Hồng Kông và cả Hollywood sau này.
Sau khi thành công với Anh Hùng Bản Sắc, Ngô Vũ Sâm tiếp tục hợp tác với Châu Nhuận Phát trong một số phim kinh điển khác như Điệp Huyết Song Hùng và Lạt Thủ Thần Thám. Điệp Huyết Song Hùng kể về một sát thủ chuyên nghiệp trong lần thực hiện hợp đồng giết thuê cuối cùng đã vô tình làm một cô gái bị mù. Lương tâm cắn rứt nên anh quyết định kiếm tiền bằng cách tiếp nhận thêm một hợp đồng giết thuê khác với mục tiêu là một quan chức cấp cao để cô gái được phẫu thuật mắt. Không chỉ thành công ở trong nước mà Điệp Huyết Song Hùng còn là phim Hồng Kông thành công nhất ở thị trường Hoa Kỳ lúc bấy giờ, kể từ sau Long Tranh Hổ Đấu của huyền thoại Lý Tiểu Long.
Năm 1992, Ngô Vũ Sâm thực hiện bộ phim cuối cùng ở Hồng Kông là Lạt Thủ Thần Thám, với sự tham gia của hai tài tử nổi tiếng là Châu Nhuận Phát và Lương Triều Vỹ trong vai hai viên cảnh sát. Trường đoạn đấu súng ác liệt của hai viên cảnh sát này với bọn tội phạm trong bệnh viện khi những cửa sổ xung quanh vỡ vụn và toé lửa đã trở thành cảnh phim kinh điển và trở thành hình mẫu cho những phim hành động sau này.
Rạng danh ở Hollywood
Năm 1993, Ngô Vũ Sâm rời Hồng Kông và chuyển hẳn sang Mỹ sinh sống. Ông bắt đầu được giới Hollywood chú ý, thậm chí nhiều đạo diễn Mỹ nổi tiếng còn trở thành người hâm mộ ông như Martin Scorsese, Sam Raimi, Quentin Tarantino và được ông lớn Universal Studios mời làm đạo diễn.
Thế nhưng, bộ phim đầu tiên mà ông thực hiện trên đất Mỹ là Hard Target, với sự góp mặt của ngôi sao hành động nổi tiếng Jean-Claude Van Damme lại không thành công như mong đợi. Ông không thể nào tự do sáng tạo như ở Hồng Kông, lại hacòn phải làm việc với lịch quay dày đặc, căng thẳng và phải cắt ghép nhiều cảnh quay để phù hợp với khán giả Mỹ. Vì thế, bộ phim chỉ thu về được $32 triệu trên tổng kinh phí $15 triệu.
Mãi đến năm 1996, khi thực hiện bộ phim thứ 3 là Face/Off, làm việc với hãng Paramount Pictures, Ngô Vũ Sâm mới được tự do sáng tạo hơn và để lại dấu ấn riêng của mình trong bộ phim này. Face/Off kể về cuộc đối đầu giữa một nhân viên công lực (John Travolta) và một tên khủng bố (Nicolas Cage), nhưng gương mặt của hai người lại bị hoán đổi. Phim không những thành công về doanh thu mà còn được giới phê bình đánh giá cao về mặt nghệ thuật, đồng thời đưa sự nghiệp của tài tử Nicolas Cage lên cao, trở thành bộ phim có dấu ấn đặc sắc nhất trong sự nghiệp anh.
Sau Face/Off, Ngô Vũ Sâm thực hiện thêm nhiều phim khác nhưng chỉ có Mission: Impossible 2 là thành công, còn những phim còn lại như Windtalkers (2001) và Paycheck (2003) thì thất bại thảm hại. Sau những thất bại đó, ông trở về Trung Quốc và gầy dựng lại sự nghiệp ở đây. Tên tuổi của Ngô Vũ Sâm lại một lần nữa được rạng danh khi ông cho ra những bộ phim như Đại Chiến Xích Bích (2008), Thái Bình Luân (2014) và Manhunt (2017). Trong đó, Manhunt được chuyển thể từ quyển tiểu thuyết Kimi yo Fundo no Kawa o Watare của nhà văn Nhật Bản Juko Nishimura và quy tụ dàn sao nổi tiếng từ Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc như Masaharu Fukuyama, Nanami Sakubara, Trương Hàm Dư, Thích Vi, Ha Ji Won…
Mặc dù sự nghiệp có lúc lên xuống, vấp phải nhiều thất bại nhưng Ngô Vũ Sâm vẫn là một trong những đạo diễn có công lao và sức ảnh hưởng rất lớn đối với điện ảnh Hồng Kông. Nguyên nhân chính mà nhiều bộ phim của ông thất bại là do không thể được tự do sáng tạo và phải chịu nhiều sức ép, đặc biệt là sau khi nền điện ảnh Hồng Kông bị chính quyền Trung Quốc kiểm soát. Còn tài năng của Ngô Vũ Sâm thì không thể nào phủ nhận được, thể hiện rõ nhất trong những bộ phim mà ông thực hiện khi phim ảnh Hồng Kông còn ở thời huy hoàng.