Làm phim là một thứ nghệ thuật hao tâm tổn trí. Ngoài việc phải cố gắng chộp cho được một cảnh quay như ý, đạo diễn còn phải luôn tìm cách để đưa câu chuyện của mình lên một tầm cao mới. Và không gì thể hiện điều đó rõ rệt như những phân cảnh chiến đấu.
Nếu từng xem qua phim của Charlie Chaplin, bạn sẽ thấy họ hay dùng các cảnh quay nhanh để tạo không khí rộn ràng và hài hước. Ngày nay, giới làm phim lại ưa chuộng phong cách trái ngược – quay chậm lại, hay vẫn thường được fan điện ảnh gọi bằng thuật ngữ slow-motion.
Kĩ thuật này được sử dụng rộng rãi nhằm tạo nên sự kịch tính cho cảnh phim – như cảnh chạy dọc bờ biển trong Chariots of Fire, hoặc để nhấn mạnh tầm quan trọng của chi tiết ấy – như khi giọt mồ hôi của Ethan suýt chút nữa kích hoạt chuông báo động trong phần Mission Impossible đầu tiên.
Tất nhiên, giờ đây slow-motion không còn là kĩ thuật độc quyền của những bậc thầy điện ảnh – bất kì nhân vật nào cùng con chó của anh ta đều có thể làm chậm lại cú tát bất ngờ từ tên đồng nghiệp – nhưng sử dụng kĩ thuật này cho những cảnh đánh tay đôi có thể tạo kịch tính hiệu quả đến không ngờ.
7. Cảnh ở hành lang – The Matrix (1999)
Nguồn: What Culture
Phân cảnh
Diễn ra tại một hành lang. Neo (Keanu Reeves) và Trinity (Carrie-Anne Moss) đột nhập vào tòa nhà giam giữ thủ lĩnh của họ, Morpheus (Laurence Fishbourne). Neo gặp phải vài chướng ngại khi định giải cứu Morpheus, kéo theo chuỗi chém giết đẹp mắt sau đó.
Tạo nên chuẩn mực như thế nào?
Phân cảnh này thực chất khá đơn giản: Đột nhập. Giết lính bảo vệ. Tiếp tục nhiệm vụ. Nhưng chính cách thể hiện đã khiến phân cảnh này trở nên độc đáo. Cú đánh đầu tiên của Neo trong phân cảnh ấy chính là lần tiên slo-mo được sử dụng – một cú chặt tay không vào ngực – được thể hiện một cách đầy bản năng và dễ dàng.
Sự lạnh lùng toát lên trong từng chi tiết ở phân cảnh này thể hiện được vẻ ngầu lòi và kĩ thuật đỉnh cao – và điều này còn được nhấn mạnh nhờ tỉ lệ khung hình cao hơn bình thường. Phân cảnh giết chóc bằng một tay với cái bánh xe bán tự động trông đẹp mắt mà cũng không kém phần hiệu quả.
Điều đặc biệt về cảnh slo-mo này chính là nó thể hiện được mức độ tàn phá mà Neo và Trinity đang phải tránh – cảnh đám bảo vệ làm nổ tung cây cột khiến chúng ta có cảm giác Neo có thể tan xác dưới làn đạn bất kì lúc nào, nhưng cuối cùng anh ta vẫn vượt qua được.
Đây là một bài học về cách thể hiện được các phẩm chất của người anh hùng nhưng vẫn không hạ thấp các nhân vật quần chúng quá nhiều.
6. Cảnh rượt đuổi trong nhà máy – Wanted (2008)
Nguồn: What Culture
Phân cảnh
Một căn cứ bí mật. Wesley (James McAvoy) trở lại căn cứ của Hội Huynh Đệ cùng với một kế hoạch và rất nhiều đạn.
Tạo nên chuẩn mực như thế nào?
Đây chính là cảnh bạo lực tuyệt đối đầu tiên chúng ta có. Dụng cụ được sử dụng rất sớm ở phân cảnh Wesley dùng đàn chuột gài thuốc nổ đánh sập phần lớn căn cứ của Hội Huynh Đệ, trong đó có cả căn phòng chứa Những Khung Cửi Định Mệnh khét tiếng. Khi mỗi Khung Cửi bị thiêu ra tro, chúng ta không khỏi thán phục cái khoảnh khắc làn tro bụi cháy lên trong không trung.
Cảnh Wesley chạy xuyên qua nhà máy – để rồi tông vỡ cửa sổ, và cảnh những mảnh kính vỡ bay quanh mặt anh ta được tua chậm một cách đẹp mắt – cho chúng ta thấy phim ảnh có thể sánh ngang với sự điên rồ của những khung tranh comic mà trông vẫn không quá lố bịch.
Tất nhiên chuyện đường đạn tự bẻ cong vẫn quá hoang đường, nhưng cảnh viên đạn của Wesley bay xuyên não các thành viên Hội Huynh Đệ một cách mãn nhãn và cách máy quay xoay tròn khi Wesley chụp lấy khẩu súng rơi giữa không trung, chính là lí do slo-mo ra đời.
Dù cảnh này vốn không có trong comic, nhưng nếu không có nó, chúng ta đã không có thêm vài cái tên trong danh sách này.
5. Sàn giác đấu – Sherlock Holmes (2009)
Nguồn: Kungfu Kingdom
Phân cảnh
Một sàn giác đấu. Sherlock Holmes (Robert Downey Jr.) lang thang khắp các sàn giác đấu ở Queensbury, tham gia những trận boxing tay không nhằm tìm kiếm manh mối…
Tạo nên chuẩn mực như thế nào?
Bản thân trận đấu chỉ là đánh nhau cơ bản kiểu Guy Ritchie – chúng ta sẽ nói đến ở mục sau – điểm nổi bật ở đây chính là cách sử dụng giọng kể bên ngoài.
Dù vậy, trận đấu được thể hiện rất tốt – nhịp độ và những đòn đánh được tính toán chính xác, mỗi đòn tung ra đều chí mạng – màn phân tích đối thủ trong đầu của Holmes cũng trở nên hấp dẫn nhờ vào kĩ thuật mà bài viết này đang nói đến.
Mỗi đòn đánh đều kéo dài và cách da thịt đối thủ phản ứng với khuỷu tay, bàn tay của Holmes hay bất kì chỗ nào anh ta thấy tiện, khiến chúng ta chỉ nghĩ thôi cũng đã thấy đau. Khi trận chiến được đưa về thời gian thực để kế hoạch của anh ta được đưa vào thực tế, chúng ta đều thấy thỏa mãn và hiểu được hết sự ác liệt trong mỗi đòn được tung ra.
4. Giải cứu Magneto – X-Men: Days of Future Past (2014)
Nguồn: What Culture
Phân cảnh
Một nhà bếp. Charles (James McAvoy), Wolverine (Hugh Jackman) và người mới Quicksilver (Evan Peters) đã đưa Magneto trốn khỏi phòng giam chống từ trường, để rồi phải đối mặt với một nhà bếp đầy những bảo vệ có vũ trang.
Tạo nên chuẩn mực như thế nào?
Phân cảnh này mãn nhãn một cách xuất sắc nhờ vào sự biến hóa linh hoạt trong cách đánh. Móng vuốt của Wolverine dần đâm toạc khỏi da trong lúc Magneto đánh lạc hướng bằng cách điều khiển dao nĩa bay lên. Tất cả diễn ra trên nền nhạc Time in a Bottle của Jim Croce.
Bryan Singer cho quay chậm cảnh những mảnh vỡ đang bay đến, để Quicksilver tròng bộ trang phục vào rồi thong thả mà chạy. Ở siêu tốc độ của anh, cả căn phòng gần như bất động, nhưng kĩ thuật slo-mo đã giúp anh vừa hỗ trợ nhóm X-Men vừa nếm được món thịt hầm đang lơ lửng trong không trung.
Hiệu ứng này tạo nên hiệu quả tuyệt vời, tóc của Peter rung lên như chiếc loa Bose và làn da thì ép ngược vào hộp sọ, nhằm thể hiện tốc độ bị tua chậm. Cách anh ta sửa lại từng đường đạn, từng khuôn mặt và sửa lại cả quần lót cho họ vừa thể hiện được sự thông minh của dị nhân này vừa thể hiện khiếu hài hước của anh (anh ta không ngừng tỏ ra phấn khích trong suốt phân cảnh).
3. Comedian bị giết – Watchmen (2009)
Nguồn: What Culture
Phân cảnh
Một căn hộ chung cư. Trên tầng thượng một tòa nhà chọc trời ở New York, The Comedian (Jeffrey Dean Morgan) ngồi trong ghế bành thưởng thức điếu xì gà, cho đến khi ông ta đụng độ kẻ kết liễu đời mình.
Tạo nên chuẩn mực như thế nào?
Không khí ảm đạm của căn phòng bị phá vỡ khi cửa sổ bị đá tung trong một cảnh quay slo-mo. Thời gian thực và thời gian của Zack Snyder luân chuyển liên tục, thể hiện những lúc nhân vật đang quan sát hoặc là những màn đánh lạc hướng của The Comedian. Với mỗi món đồ bị nổ tung hay phá nát, chúng ta đều thấy được đến từng nguyên tử bị phá vỡ - giống như cảnh kính vỡ trong Wanted.
Snyder là một trong những người đầu tiên sử dụng slo-mo đến mức như tạo nên một thế giới khác trong phim của ông – nơi mà chúng ta có thể chạm đến mọi ngõ ngách trong bộ phim chỉ với một cú tua remote.
Cảnh Comedian bị bắn được kéo dài và giảm tốc độ chính là cách Zack Snyder thể hiện trọn vẹn pha hành động này theo phong cách comic. Đây là cách Snyder kéo dài trận chiến. Và khi Dean Morgan bị ném qua cửa sổ, Snyder đã thành công thể hiện bạo lực một cách đau đớn, với cảm xúc mãnh liệt và cách kể chuyện lôi cuốn tương tự như Hồ Thiên Nga.
2. No Man's Land - Wonder Woman (2017)
Nguồn: What Culture
Phân cảnh
Diana (Gal Gadot) đang ở giữa một chiến hào bom đạn ác liệt trong Thế Chiến Thứ Nhất.
Tạo nên chuẩn mực như thế nào?
Ít có phân cảnh nào trong phim ảnh gần đây có thể phát huy hết tiềm năng người hùng trong nhân vật của họ như phân cảnh Diana xông ra chiến trường này. Slo-mo được sử dụng nhằm giúp chúng ta chứng kiến Diana lột xác thành một chiến binh Amazon thực thụ - chỉ cần nhấn mạnh vào sợi dây thừng và chiếc khiên của cô là đã quá đủ.
Phân cảnh cô bước đi oai vệ với sự quyết tâm và tập trung cao độ được nhấn mạnh nhờ tăng tỉ lệ khung hình. Hàng loạt vụ nổ vây quanh cô và bụi giăng kín trời một cách đẹp mắt. Một viên đạn bay với tốc độ khủng khiếp cũng bị chậm lại khi văng khỏi cẳng tay Diana, khích lệ đồng minh của cô xông lên theo sau trong khi cô đánh văng mọi đường đạn cho họ.
Kĩ thuật này còn được dùng để tô đậm khoảnh khắc Diana nhận ra tư chất anh hùng, thể hiện qua lòng dũng cảm và tài lãnh đạo. Đó là khoảnh khắc định nghĩa nhân vật của Diana, đồng thời cũng là khoảnh khắc định nghĩa kĩ thuật slo-mo, chứng minh rằng kĩ thuật này vô cùng hiệu quả trong việc thể hiện sự kiên cường bất khuất của nhân vật.
1. Quân Sparta đối đầu quân Ba Tư - 300 (2006)
Nguồn: What Culture
Phân cảnh
Quân Sparta đã được trang bị để thể hiện kĩ năng chiến đấu huyền thoại của họ trong trận chiến lớn đầu tiên của phim.
Tạo nên chuẩn mực như thế nào?
Zack Snyder đã trở lại, và lần này ông sẽ đưa chúng ta đến với chiến trường của quân Sparta. Bắt đầu với cuộc tấn công bất ngờ của quân Ba Tư, rồi hai đội tàu chiến lao vào nhau trong một trận chiến ác liệt đâm chém loạn xạ.
Rồi quân Sparta bắt đầu từng bước một tiến về phía trước, mỗi bước đi đều đẩy dạt kẻ thù và xé toang hàng ngũ của chúng – máu nhuốm trên khiên của họ và trên cơ thể kẻ thù. Quân Sparta không bắt giữ tù binh và không hề khoan hồng, nhưng chính điều đó mới khiến trận chiến trở nên máu lửa.
Khi đã mở được đường, Leonidas bắt đầu tận hưởng cuộc vui giết chóc được quay slo-mo. Anh ta mở đầu với một tiếng gầm, và tiếp đó là màn biểu diễn của cây giáo chết người. Một lần nữa, Snyder lại sử dụng kĩ thuật mà chúng ta đang ca ngợi nhằm thể hiện màn giết chóc tàn bạo khi lần lượt từng tên một gục dưới tay Leonidas.
Chưa từng có khoảnh khắc nào trong phim ảnh lồng ghép được vẻ đẹp tuyệt đối vào cảnh giết chóc tàn bạo hài hòa hơn phân cảnh một người hạ sát hàng loạt này. Ngoài ra, Snyder không chỉ tạo nên chuẩn mực ở phương diện đó. Chúng ta còn phải khen ngợi ông khi chọn góc quay nghiêng, khiến người xem cảm thấy như đang hạ gục kẻ thù trong game Mortal Combat.
Nguồn: What Culture