Ẩm thực qua con mắt điện ảnh tưởng đơn giản nhưng lại ngầm chứa đựng nhiều ý tứ

Bên cạnh việc xuất hiện khiến bao tử khán giả xốn xang, đố các bạn biết thức ăn còn có chức năng gì trên phim?

Khi xem phim, khán giả thường thấy những bữa ăn được bày biện vô cùng đẹp mắt, hay đôi lúc chỉ là một que kem, miếng bánh nhưng lại mang một ý nghĩa quan trọng. Đặc biệt khi qua tay những đạo diễn tài hoa, món ăn ấy lại hàm chứa những ý tứ vô cùng sâu sắc, kết hợp ăn ý cùng những tình tiết khác trong phim thay vì chỉ xuất hiện cho đủ thời lượng. Không cần phải là một phim về điện ảnh, chỉ cần một bữa ăn đủ ngon, bộ phim ấy cũng đủ xuất thần.

Trước hết, ẩm thực luôn gắn liền với tình yêu, chẳng trách sao dân gian có câu “Con đường ngắn nhất đến trái tim là đi qua... dạ dày”. Như một lẽ thường tình, một đôi yêu nhau không thể thiếu bữa ăn tối lãng mạn trong ánh nến và hoa hồng, hoặc đôi khi chỉ là một bữa ăn nhỏ nhoi tràn ngập hạnh phúc. Chẳng hạn như để lấy lòng người đẹp Belle trong Beauty and the Beast, chàng quái vật vừa có vẻ ngoài đáng sợ, vừa xấu tính đã thay đổi suy nghĩ của Belle chỉ qua một bữa ăn hoành tráng cùng sự giúp sức của các giai nhân đồ vật. Tuy chỉ cần xem phiên bản hoạt hình, khán giả cũng đủ thấy độ hoành tráng của bữa ăn xa xỉ này nhưng với phiên bản live action của Disney hồi năm ngoái, bữa tiệc ngập tràn kỹ xảo ấy thật sự đưa khán giả đắm chìm vào phim cùng giai điệu Be Our Guest. Hay như trong bộ phim To Catch A Thief hồi năm 1955, bữa ăn picnic của Lisa Freemont và John Robie chỉ vỏn vẹn gồm thịt gà và rượu vang nhưng với câu hỏi “Ngực? Hay đùi?” ám chỉ khuynh hướng tình dục của cánh đàn ông Mỹ, cụ thể là có người thích bộ ngực quyến rũ nhưng ngược lại, có nhóm lại đổ gục trước một đôi chân kiều diễm, buổi đi picnic của hai người bỗng trở nên tình tứ hơn, đê mê hơn. Và củng cố cho câu nói của dân gian, bất kỳ món ăn nào, đơn sơ hay cầu kỳ nhưng nếu thiếu gia vị tình yêu, nó không còn đủ sức hấp dẫn.

Trong bộ phim Like Water for Chocolate, hẳn khán giả sẽ không quên được câu nói của nữ đầu bếp tài giỏi nhưng tình yêu trắc trở Tita “Nguyên liệu chính của món ăn này là tình yêu. Nhớ cho thật nhiều tình yêu vào món ăn này.” Chỉ với câu nói ấy thôi, khán giả cũng cảm nhận được tình yêu bị ngăn cấm giữa nàng với chàng người yêu buộc phải kết hôn cùng người chị Rosaura của nàng và đỉnh điểm là món bánh kem ngập tràn nước mắt và món chim cút hoa hồng đầy dục vọng.

Đối lập với một tình yêu nồng nhiệt là một nỗi thất tình khôn nguôi, nếu socola là món quà cho những đôi yêu nhau, trao tặng nhau vào dịp Valentine thì bánh ngọt và kem lại là thức ăn vô cùng hữu ích cho những tâm hồn vừa thất tình, như nàng Miranda của Sex and the City và không ít nữ nhân xinh đẹp trên màn ảnh. Ẩm thực còn phản ánh sự xung đột tôn giáo rõ rệt của đôi lứa một cách tinh tế, chẳng hạn như trong Annie Hall của Woody Allen và When Harry Met Sally, món bánh sandwich nhỏ bé thế mà toát lên sự khác biệt về tôn giáo rõ rệt đến thế. Ngoài ra, trong Lamb to the Slaughter, không gì thú vị hơn khi hung khí là một cái đùi cừu đông lạnh và chính những người cảnh sát đã ăn cái đùi cừu ấy, vô tình phi tang chứng cứ. Vũ khí hữu hiệu của một người nội trợ chính là những gì có trong bếp và nếu đã chán chường với những dao kéo, người vợ có thể thẳng tay cầm đùi cừu đông lạnh phang thẳng vào ông chồng đang có ý định bỏ rơi mình.

Song song với tình yêu lứa đôi, một bữa ăn cũng thể hiện rõ nét về tình cảm gia đình chân thành. Còn nhớ phim kinh dị kịch tính A Quiet Place vừa làm mưa làm gió trong tháng 4 vừa rồi, trong khung cảnh một trái đất im lặng, gia đình nhà Abbott tuy mất đi một thành viên, sống trong cảnh thiếu thốn âm thanh nhưng cuộc sống vẫn tiếp diễn. Cả nhà vẫn cùng nhau thưởng thức bữa ăn gia đình và chia sẻ những lời cầu nguyện trong im lặng. Không cần quá nhiều âm thanh, chỉ cần ánh mắt giữa các thành viên, khán giả cũng cảm nhận được tình cảm chứa chan trong tình trạng khó khăn đó. Không thể quên món rau hầm từ Ratatouille, một món ăn bé nhỏ ấy mà lại chinh phục người phê bình ẩm thực khó tính nhất nước Pháp vì có thể gợi lại những dư vị thời thơ ấu của ông.

Một tác phẩm khác thể hiện tình cảm anh em là bộ phim Hàn Quốc Anh Trai Tôi Vô Số Tội (My Annoying Brother), nhằm trục lợi từ người em trai bị mù mắt do chấn thương trong một trận đấu, Doo-sik bày tỏ sự quan tâm giả tạo bằng cách tự tay nấu những món ăn ngon lành thay cho những bữa ăn đồ hộp của cậu em trai Doo-young. Cùng đến từ Hàn Quốc, bộ phim điện ảnh Tiếng Anh Là Chuyện Nhỏ (I Can Speak) vừa qua gây chấn động với một sự thật lịch sử được phơi bày trần trụi. Tuy nhiên, với người viết thì điểm sáng trong phim chính là những bữa ăn gia đình mà bà Ok-boon đã tự tay nấu cho hai anh em Min-jae. Với hai anh em vốn xa cách từ vụ tai nạn của cha mẹ, bà Ok-boon như một mái ấm mới, cầu nối cho hai anh em và hơn hết là tình cảm gia đình chân thành mà đã lâu rồi hai anh em mới cảm nhận được.

Cuối cùng là ẩm thực với những dư vị của cuộc đời. Chắc chắn không thể thiếu bộ phim Forrest Gump với câu nói “Cuộc đời cũng như một hộp kẹo socola. Bạn không bao giờ biết viên kẹo bạn chọn sẽ có mùi vị gì” vô cùng nổi tiếng. Và cuộc đời của Gump cũng tràn ngập những cung bậc cảm xúc khó lường như hộp socola ấy. Sở hữu một IQ không cao nhưng với tâm thế đón nhận bình thản, Gump vẫn trải nghiệm một cuộc sống như bao người khác cùng những thăng trầm. Hơn hết, anh còn biết tặng người con gái anh yêu một hộp socola để lấy lòng.

Hay như món bánh màu xanh trong bộ phim The Shape of Water tượng trưng cho sự phân biệt chủng tộc và kỳ thị giới tính đầy đắng cay như chính người đã làm ra nó. Món bánh dở tệ ấy thì làm sao một người sẵn sàng vùng lên bất cứ lúc nào như Elisa, hay một người đồng tính đã chán ngán cảnh bị ghét bỏ như Giles có thể nuốt nổi. Quả là một ngụ ý hay ho của đạo diễn Guillermo del Toro. Mới đây nhất là bộ phim Việt Nam đầy tinh tế Nhắm Mắt Thấy Mùa Hè với những món ăn vô cùng bình dị nhưng lại chinh phục được trái tim khán giả.

Nhắm Mắt Thấy Mùa Hè là một phim tâm lý, tình cảm với những điều nhỏ nhặt nhưng lại chinh phục được khán giả. Tuy vắng bóng một bữa tiệc sushi thịnh soạn nhưng cái mà người xem cảm nhận được là sự phản ánh xuất sắc văn hoá ẩm thực Việt – Nhật. Chẳng hạn như khi cùng ăn món mì Udon, Nhật Hạ cho thật nhiều ớt như một thói quen ăn cay, đậm đà của người Việt Nam và ngược lại, anh chàng Akira không nêm nếm gì thêm là thói quen ăn uống thanh đạm của người Nhật. Tinh tế hơn là việc lồng ghép bát cháo hành và những món ăn dân dã Việt Nam như thịt kho, rau muống và chè trôi nước. Cả hai nhân vật Tomoe và Akira đều gần gũi với ông Nhật Minh, chính vì thế việc họ biết ẩm thực Việt Nam là điều dễ hiểu. Nhưng cách mà phim đưa vào rất dễ thương, như bát cháo hành giải cảm chứa chan sự quan tâm âm thầm của Akira dành cho Hạ. Và những món ăn dân dã như một lời cảm thông từ Tomoe dành cho con gái riêng của chồng.

Nhắm Mắt Thấy Mùa Hè đang được công chiếu rộng rãi toàn quốc.

Bài viết có tham khảo ý kiến từ những bài đăng cá nhân của chị Nguyễn Thị Hải Hà trên Blog Chuyện Bâng Quơ.