Năm 2019 là một năm không mấy bội thu của điện ảnh thế giới, với nguồn doanh thu bán vé không mấy khả quan từ những bộ phim theo lối mòn thông thường. May mắn thay, những đốm sáng doanh thu bắt đầu lấp lánh ở những khe vực đen tối, thuộc dòng phim kinh dị. Chúng lập lòe và dần tỏa sáng như ngọn hải đăng thập niên 90 ngoài khơi nước Anh.
Sự trở lại của dòng phim kinh dị
Ba đối tượng có tiềm năng giúp nền điện ảnh Hollywood trở nên khởi sắc và đa dạng hơn thuộc về những đạo diễn độc lập, theo đuổi dòng phim kinh dị. Họ đều hù dọa thót tim các nhà phê bình tại Liên hoan phim Sundance trước khi bứt phá và xây dựng chỗ đứng vững chắc ở Hollywood.
Get Out, Hereditary, The Lighthouse thổi một làn gió mới vào dòng phim kinh dị. Ảnh: Variety.
Midsommar, Us và The Lighthouse đều được phân phối và sản xuất bởi các công ty khác nhau, dưới chiến thuật truyền thông đa dạng cũng như tại các thời điểm khác biệt. Tuy nhiên, cả 3 phim đều tuân thủ một phương diện nghệ thuật cá nhân độc đáo, không tuân theo bất kì công thức nhất định. Đây là yếu tố mà Hollywood đã dần rũ bỏ, nói một cách khác Hollywood cho rằng chúng không còn sinh nhiều lợi nhuận. Ari Aster, Robert Eggers và Jordan Peele đã chứng minh điều ngược lại. Họ trở thành biên kịch kiêm đạo diễn và quyết định gây dựng tên tuổi ở chính thể loại phim được cho là sản phẩm giải trí tức thời.
Công thức chung của dòng phim kinh dị thường được định hình bởi chính những tổ chức marketing phim ảnh, họ cố gắng nhồi nhét, thâu tóm sao cho những yếu tố cơ bản vừa vặn với cái định nghĩa tưởng chừng như đầy tính sáng tạo. Chẳng hạn, phim kinh dị thường có kinh phí thấp, dễ thu hút khán giả và cung cấp trải nghiệm nỗi sợ nguyên bản và thô ráp.
Ở tại thời điểm mà theo Martin Scorsese miêu tả là "hung bạo và khắc nghiệt" đối với nghệ thuật, không có gì đảm bảo những đạo diễn mới nổi sẽ chọn thể loại kinh dị làm bước đệm dấn thân vào con đường làm phim. Ngay cả khi đây là thể loại phim dễ dàng sinh lời và được yêu thích hơn cả. Đó là vấn đề nan giải tương tự mà các diễn viên siêu anh hùng phải đối mặt khi hoạt động vượt quá sự an toàn thương hiệu bản thân: Một khi bạn bước ra khỏi làn đường được chỉ định, thành công trong quá khứ lại không hề liên quan đến tiềm năng kiếm tiền trong tương lai.
The Lighthouse gây ấn tượng với phong cách trắng đen. Ảnh: IMDb.
Tất nhiên, Ari Aster, Robert Eggers và Jordan Peele đều tìm cách thoát khỏi cái khuôn vốn dĩ của dòng phim kinh dị. Bằng góc nhìn và phương pháp tiếp cận cá tính, họ sử dụng tấm màn kinh dị phục vụ mục đích là con ngựa thành Troy đánh lừa khán giả rồi lồng ghép những yếu tố nhân sinh khó ngờ. Vì thế, để có thể tồn tại, ngành công nghiệp điện ảnh phải tiếp nhận và tạo điều kiện phát triển cho những đạo diễn cá tính trên theo mọi cách có thể.
Rober Eggers cùng ngọn hải đăng ám ảnh
Vấn đề của dòng phim kinh dị hiện đại nằm ở sự hạn chế, ngay cả những nhà làm phim đầy triển vọng nhất cũng có thể cảm thấy bị giới hạn ở một vài khía cạnh.
"Nếu The Lighthouse không được xếp vào một thể loại nhất định nào, tôi không nghĩ rằng sẽ gọi được vốn đầu tư. Trên lý thuyết, có vẻ như Midsommar và Us sẽ thu được nhiều lợi nhuận hơn phim của tôi", Eggers trả lời Indiewire, sau khi phim của anh thu về $7 triệu lợi nhuận chỉ qua các buổi chiếu giới hạn.
Robert Pattinson lần đầu thử vai ở dòng phim kinh dị tâm lý. Ảnh: Polygon.
RT Features, hãng phim sản xuất The Witch là hãng thực hiện dự án The Lighthouse cùng với ngân quỹ từ Regency Enterprises và A24 phân phối sản phẩm. Robert Eggers bày tỏ sự vui sướng của anh về thành công của The Lighthouse, anh cho rằng người ta chịu hợp tác nhờ vào sản phẩm The Witch trước đó. Đặc biệt, Robert Eggers được toàn quyền thể hiện cá tính của anh trên từng khung hình.
"Đối với tôi, The Witch là phim kinh dị nhưng người ta lại không cho là vậy vì phim không đáng sợ. Ngược lại, The Lighthouse không phải phim kinh dị, phim chỉ sử dụng một ít yếu tố gây sợ hãi để kể một câu chuyện hoàn toàn khác", Robert Eggers chia sẻ.
Tuy nhiên, cho dù có kinh dị hay không, Eggers biết rằng nỗi sợ trong The Lighthouse phải được đẩy lên cực độ để tiếp cận với phân khúc khán giả khó tính hơn, thay vì quẩn quanh hút khách trong diễn xuất của Robert Pattinson. The Lighthouse phải kế thừa những yếu tố mà người ta hâm mộ The Witch, trong khi phải sáng tạo ra cái mới.
Ngoài việc đáp ứng phương diện nghệ thuật của một phim arthouse, đạo diễn The Lighthouse đương nhiên cũng muốn thu thêm lợi nhuận từ phim. Robert Eggers trăn trở khi thể hiện phim bằng tông màu trắng đen, tạo nên những rào cản làm phim khó tiếp cận với khán giả.
"Tôi luôn tự hỏi bản thân rằng làm thế nào để thương mại hóa The Lighthouse. Liệu có nên cho thêm quái vật kinh dị các thứ nào không. Nghe có vẻ hơi kì cục, tôi cố gắng không tiết lộ quá nhiều chi tiết qua trailer trong khi cố gắng cân nhắc lựa chọn hình ảnh sao cho thật đáng sợ nhằm giúp A24 thu lợi nhuận", Robert Eggers nói.
The Lighthouse xoay quanh câu chuyện hai người đàn ông gác hải đăng. Ảnh: IMDb
Hiện tại, Robert Eggers đã thu về được thành công về mặt thương mại cũng như tên tuổi của mình với The Lighthouse. Chỉ có mỗi một thách thức đứng trước mặt Robert Eggers, làm cách nào để tiến xa hơn trên con đường đạo diễn phim kinh dị. Robert Eggers mong muốn thực hiện những dự án có phần mainstream hơn những tác phẩm trước nhưng anh cũng muốn được thể hiện cá tính. Vì thế, vị đạo diễn The Lighthouse thừa nhận bản thân sẽ không lao đầu vào những bộ phim đắt đỏ một cách ngu ngốc, một dự án nhỏ nhưng anh có thể kiểm soát được là lựa chọn khôn ngoan hơn cả.
"Bản thân tôi thích xem phim kinh dị nhưng tôi không hứng thú về dòng phim này nhiều lắm. Tôi thích những thứ xưa cũ, không khí của những thời khắc lịch sử", Robert Eggers hé lộ về dự án The Northman, series về dân Viking mà anh bắt đầu cầm trịch.
Ari Aster dùng phim kinh dị để kể chuyện
Ari Aster, anh nhận ra rằng bản thân chẳng thể đủ tiền mua đứt một ngôi làng gần Budapest để làm một bộ phim hài lãng mạn. Vì thế, phim kinh dị thu nhiều lợi nhuận hơn cả. Vị đạo diễn Midsommar chia sẻ rằng anh từng viết rất nhiều kịch bản trước khi ra mắt Hereditary. Trong giai đoạn đó, Ari Aster nhận ra anh không viết kịch bản để làm ra nhưng bộ phim rẻ tiền và càng không phải những bộ phim thu về hàng trăm nghìn USD. Đối với Ari, tính thẩm mỹ trong mỗi bộ phim là rất quan trọng. Dòng phim kinh dị tạo cho anh một động lực thử sai may rủi và anh đã may mắn.
Midsommar hù dọa khán giả ngay lúc trời sáng. Ảnh: Slate.
Ari Aster thừa nhận Midsommar là kịch bản đầu tiên mà anh được thuê để viết. Thực sự, concept của Midsommar đã được thai nghén từ lâu, trước cả khi Ari Aster tự định hình bản thân là một đạo diễn phim kinh dị tên tuổi.
"Mặc dù chơi đùa với máu me, Hereditary đối với tôi còn quá nhẹ nhàng để gọi là phim kinh dị. Trong khi Midsommar thừa hưởng yếu tố của một phim kinh dị nhiều hơn, một phim kinh dị mang màu sắc cổ tích", Ari Aster hóm hỉnh.
Midsommar mang đến sự khủng bố giáo phái, cấu trúc phim kiểu slasher, bộ phim sử dụng yếu tố kinh dị làm phương tiện kết thúc. Câu chuyện tưới màu nắng ấm xoay quanh cặp đôi và nhóm bạn du lịch đến một ngôi làng biệt lập ở Thụy Điển, nơi lễ hội truyền thống của giáo phái bí ẩn đang diễn ra. Midsommar không hề hù dọa khán giản kiểu ma quái, bộ phim cung cấp những ám ảnh về cái chết, biến chúng thành chất liệu cho sự tái sinh. Người ta lo sợ rằng thành công của Midsommar sẽ định nghĩa Aster là một đạo diễn chỉ làm phim về nỗi đau, cái chết hay giáo phái. Nhưng, Ari Aster lại trở nên lạc quan hơn hẳn.
Midsommar không hẳn là một phim kinh dị truyền thống. Ảnh: Slate.
"Hereditary đã làm tôi phải thốt lên rằng dòng phim kinh dị giúp kết nối mọi người hơn tất cả. Tuy nhiên, người làm phim kinh dị dễ dàng bị rơi vào lối mòn định sẵn, kiểu như bạn phải vượt qua ranh giới sợ hãi của sản phẩm trước đó. Đối với tôi, Midsommar tuân theo con đường kinh dị dân gian giống những bộ phim trước đó, điều này làm nhiều người khó chịu. Nhưng, mục đích tôi muốn truyền tải lại chính là mối quan hệ của các nhân vật", Ari Aster chia sẻ.
Jordan Peele và sở thích đánh lừa khán giả
Jordan Peele có xu hướng sử dụng chất liệu kinh dị làm con ngựa thành Troy và tấn công khán giả xem phim ngay lúc họ hoang mang nhất. Get Out là minh chứng rõ ràng cho phương pháp này, dưới lớp màn kinh dị mà bộ phim truyền tải là thông điệp nâng cao nhận thức về vấn nạn phân biệt chủng tộc tại Mỹ. Mặc dù khán giả không cảm thấy bất ngờ về chủ đề của phim, Get Out lại bộc lộ những tội lỗi nguyên thủy, cảm xúc thuần túy hơn hẳn những bộ phim có phần bộc trực và thẳng thắn khác.
Bỏ ra khoảng $4,5 triệu ngân sách với Get Out, Jordan Peele thu về được $255,5 triệu lợi nhuận cùng với đề cử Phim hay nhất của Oscar. Jordan Peele cuối cùng cũng thu về thành công nhất định đối với một bộ phim anh có toàn quyền quyết định. Trên mảng phim truyền hình, Jordan Peele cầm trịch phần reboot của series The Twillight Zone, gây tiếng vang lớn trong lòng người hâm mộ dòng phim khoa học giả tưởng. Đối với vị đạo diễn Us, việc định hình bản thân là một đạo diễn phim kinh dị dường như rất quan trọng.
Us, bộ phim kinh dị về những vấn đề xã hội. Ảnh: IMDb.
"Tôi là một người cuồng phim kinh dị vì thế khi tôi cảm thấy Get Out chưa đến được mức độ kinh dị ấy tôi hơi buồn lòng một ít. Tôi chỉ muốn làm phim thuần kinh dị", Jordan Peele trả lời Rolling Stones.
Đối với Us ra mắt hồi năm ngoái, bộ phim thể hiện rõ rệt hơn trên màn ảnh rộng thể loại kinh dị mà Jordan Peele mong muốn. Bên cạnh đó, Us sử dụng chất liệu kinh dị để mô tả một cách mở rộng cách thức đối mặt với những đứt gãy xã hội. Us được ví như một ngôi nhà gương dẫn dụ người xem đi vào để đối diện với chính bản thân họ. Bộ phim còn kết hợp những mô tuýp kinh dị thường gặp (mặt nạ, giọng nói đáng sợ, đâm chém máu me) vào trong sự nhận thức về vấn đề giai cấp cũng như kết cục của giấc mơ Mỹ không thành.
Us lại là một con gà đẻ trứng vàng cho Jordan Peele với $255,1 triệu lợi nhuận thu về. Sản phẩm lần này của anh trở thành quả bom doanh thu mặc dù không tuân theo bất cứ công thức Hollywood nào. Us trở nên thành công hơn bao giờ hết không phải vì phim xuất sắc trong việc truyền tải nỗi sợ, mà trong việc kết nối con người với nỗi sợ tầm thường khắp xung quanh chúng ta.
Bất kỳ đạo diễn đang lên nào cũng phải đối mặt với những sự lựa chọn: Họ có thể lặp lại những gì đã làm, hoặc họ có thể cố gắng tạo ra thứ gì đó mà mọi người không hề biết họ muốn truyền tải. Những bộ óc phá cách đứng đằng sau The Lighthouse, Midsommar, Us chính là trường hợp đạo diễn sử dụng chất liệu kinh dị để khuấy động sự khác biệt. Các nhà đầu tư và phân phối phim càng thoải mái cho phép đạo diễn tự do thể hiện, lượng khán giả đổ về những phim chất lượng với kịch bản gốc sẽ ngày càng tăng cao.
Bộ phim đón nhận nhiều lời khen ngợi từ giới phê bình. Ảnh: IMDb.
"Phim kinh dị hay dòng phim đang lên, gọi thế nào cũng được, nhưng từ Let The Right One In cho đến Hereditary, người xem càng mong muốn bỏ tiền ra xem những phim như vậy. Chính nhờ lượng khán giả đang trên đà phát triển, người xem sẽ dần hiểu được những phim của A24 hóa ra không khó hiểu như họ tưởng", Eggers nói.