[PHÂN TÍCH] Sex Education (Netflix) - Giải mã thành công của series

Sex Education hiện là một trong những series được mong chờ nhất của Netflix trong thời điểm hiện tại. Xoay quanh cuộc sống và hành trình khám phá tình dục, tình yêu của các học sinh cấp ba như Otis (Asa Butterfield), Eric Effiong (Ncuti Gatwa), Maeve Wiley (Emma Mackey), Adam Groff (Connor Swindells), Aimee…., Sex Education đã nhận được nhiều lời tán dương của giới phê bình lẫn khán giả. Họ, hai thế lực hiếm khi đồng thuận trong việc cảm thụ phim ảnh, đều đồng ý Sex Education là một series teen-drama xuất sắc và giàu ý nghĩa hiếm hoi của thể loại.

Bạn có từng thắc mắc điều gì làm nên thành công của series này hay không?

1. Casting

Nếu đặt Sex Education lên bàn cân với các teen-drama khác, series này chắc chắn trông khá thường. Series này không hào nhoáng, cũng không sần sùi góc cạnh như Euphoria, không hề mang mục đích thoát ly như Riverdale. Một trong những điều làm series có thể gây ấn tượng mạnh mẽ là thể loại trông bình thường vậy mà cuốn hút lạ thường.

Slice of life, hay còn được gọi là những mảnh ghép cuộc sống bình thường, trong Sex Education được thể hiện sát với thực tế nhất có thể, bắt đầu với việc sử dụng mặt tiền đáng tin cho phim. Các mọt có nhận ra những nhân vật của series có vẻ ngoài khá thường nếu đem so với Elite hay Gossip Girl hay không? Đó là vì họ trông như một người bạn mà các mọt hay gặp ở trường hay xóm nhà của mình vậy. Đó là những gương mặt thiện cảm có thể thuyết phục người xem họ phù hợp với vai diễn là những đứa trẻ cấp 3 bình thường với mối lo ngại lớn nhất là khiếu tò mò về giới tính, kỳ vọng của cha mẹ và các mối tình gà bông, thay cho những vụ án mạng đòi hỏi cái đầu của Sherlock Holmes. Rõ ràng Sex Education đã nhắm đến việc xây dựng mối liên kết chân thật với khán giả ngay từ khi thai nghén ý tưởng.

2. Thể loại Slice of Life, thông điệp dễ cảm

 

Nhắc đến kết nối với người xem, ba mùa phim của Sex Education không hề vượt qua ranh giới của chủ đề đời thường – slice of life – chút nào cả. Series thậm chí còn đào sâu vào chúng hơn nữa. Trong thời đại mà các phim teen-drama tập trung vào các yếu tố gây sốc để thể hiện tính liên quan của phim với cuộc sống (13 Reasons Why), được tận hưởng một series chú trọng những vấn đề nghe có vẻ nhẹ nhàng nhưng vấn giữ sức nặng trong cuộc sống thường nhật ở mọi lứa tuổi là một niềm vui không gì bằng.

Sex Education lồng ghép, khai thác mớ hỗn độn của tuổi mới lớn lẫn các vấn đề của tuổi trưởng thành một cách cân bằng thông qua hàng loạt những gì được bàn tán nhiều nhất hiện nay. Không chỉ gói gọn trong tình dục, series còn tiếp cận cả vấn đề gây tranh cãi như phá thai, thành kiến đối với những người mẹ lớn tuổi, phân biệt giới tính, nam tính độc hại…ở mọi giai đoạn cuộc đời. Điều đáng khen là cách vấn đề được nêu lên lẫn giải quyết hết sức tự nhiên và chân thành với thông điệp được truyền tải thành công, ngắn gọn, xúc tích mà không kém phần cảm động, chứng minh không phải cứ gây tranh cãi mới làm vấn đề được chú ý. Series cũng không cần phải dựng lên các tính huống gây sốc để làm điểm nhấn cho chúng, cách phim đi sâu vào nhiều mặt của vấn đề đã dễ dàng thay thế điều đó.

Về điểm này, Sex Education đã vượt qua 13 Reasons Why, bộ phim đã chật vật với thông điệp của nó qua 4 mùa phim, trong khi Sex Education thì làm điều đó trong một khoảnh khắc. Ví như khung cảnh Maeve, Olivia, Vivienne, Lily và Ola cùng nhau ủng hộ Aimee bước lên xe buýt 1 lần nữa. Và gần đây nhất là cuộc trò chuyện giữa hiệu trưởng Groff và mẹ Jean đã cho thấy độ tinh tế trực diện của cách series diễn giải sự nam tính đang trở thành tâm điểm bàn luận của các bậc phụ huynh ngoài đời thực.  

3. Sex và hơn thế nữa

Tình dục và tình yêu là hai chủ đề không thể tách rời trong một series teen-drama. Nhưng đối với Sex Education, đúng như tên gọi của nó, series này đúng là xoáy sâu vào tình dục. Nhưng nó cũng đi sâu vào khía cạnh tình dục tuổi teen ảnh hưởng thế nào đến với đời sống của những thanh thiếu niên.

Với các series teen-drama của Mỹ và các nước khác có nền văn hóa cởi mở tương tự, yếu tố tình dục thường được nhấn nhá như một công cụ để thu hút người xem hơn là một thành phần quan trọng trong phim. Trên bề mặt, Sex Education dường như cũng sử dụng yếu tố này để câu “view”. Nhưng khi chúng ta “cắn câu”, cách mà series tiếp cận hai chữ tình dục thật sự sâu sắc hơn nhiều, thể hiện trường phái khác biệt của các nhà biên kịch Anh về tình dục, so với các đồng nghiệp người Mỹ.  

Thay vì chọn hướng đi mô tả cơn khát tình xôi thịt, series dành cả thời lượng của nó nói về những vấn đề tâm sinh lý ở tuổi thiếu niên với tông giọng gây tò mò hơn phán xét, tự nhiên như thể vấn đề này được thể hiện dưới góc nhìn của một thiếu niên từng chơ vơi về tình dục và ước ao tìm được chỉ dẫn gì đó. Những vấn đề tình dục đươc truyền tải rất đỗi thân mật, không chỉ với nhân vật trong phim, mà còn đối với những người đến với series. Đến mức, Sex Education thực sự có giá trị giáo dục với những lời khuyên thẳng thắn nêu lên kết nối giữa cảm xúc và tình dục. Hãy lấy giai đoạn Otis bị khủng hoảng vì không thể thủ dâm làm ví dụ. Phim cũng không bỏ qua mặt bên kia của chuyện tình dục tuổi teen với chi tiết lựa chọn phá thai của Maeve ở mùa 1. Mùa 3, dù ngắn, thể hiện hậu quả tai hại của sự giáo trình giáo dục giới tính cực đoan cũ kỹ của cô Hope.

Bỗng nhiên, tình dục không phải là vấn đề gì xấu xa nữa mà thành một phần trọng yếu của cuộc sống. Ngay cả khi nó hiện hữu trong cuộc sống của những đứa trẻ tuổi teen – đối tượng nhận rất nhiều tranh cãi khi nói đến phạm trù trái cấm – Sex Education lột tả tình dục là một nhu cầu khám phá bản thân cần thiết, không chỉ để thỏa mãn trí tò mò hay lượng hooc-môn thay đổi ở lứa tuổi của họ, mà còn là cách để những đứa trẻ nhìn nhận lại những gì trọng yếu về bản thân. Và việc giáo dục giới tính đúng đắn là bệ đỡ cần thiết để các bạn trẻ thực hiện điều đó thật an toàn.

Một trong số đó là xu hướng tính dục, các mối quan hệ, tình yêu, thậm chí là sức khỏe tâm lý. Và 3 mùa của series đã có góc nhìn đa dạng về mọi chữ cái trong LGBTQ+ và dành cho cộng đồng này sự ủng hộ không ồn ào nhưng vô cùng có trọng lượng, cũng như sự chân thành để những xu hướng tính dục thiểu số trở thành những mảnh ghép rất bình thường. Một trong số đó phải kể đến lời khuyên mẹ Jean (Gillian Anderson) dành cho Florence, một cô gái vô tính, ở mùa 2: "Sex doesn't make us whole, so how could you possibly be broken?" (tạm dịch: Nếu tình dục không thể làm chúng ta trọn vẹn, thì sao em có thể không hoàn chỉnh được?)

4. Nhân vật

Thành công của series không chỉ nằm ở yếu tố thẳng thắn về tình dục, mà còn nằm ở các nhân vật truyền tải tính cởi mở tình dục ấy. Sex Education không dựa vào các yếu tố viễn tưởng để thu hút người xem. Phim không đưa người xem thoát ly thế giới xung quanh họ, cũng không hứng thú với các nhân vật lứa tuổi trung học sôi nổi, vóc dáng hoàn hảo và trí tuệ có thể sánh ngang với các thám tử vĩ đại. Ngược lại, series này chỉ sử dụng công thức teen-drama và vượt lên các “cliché” để trở thành một series kinh điển của dòng phim này.

Các nhân vật trong Sex Education ban đầu cho người ta cảm giác họ là những khuôn mẫu phổ biến nhất có mặt trong mọi series teen-drama. Otis là anh chàng tốt tính điển hình, nhút nhác và có xu hướng kỳ quặc trong giao tiếp. Eric là mẫu bạn thân đồng tính – the gay best friend – thường kè kè theo nhân vật chính. Maeve là cô nàng mạn mẽ. Ruby là nàng ong chúa nổi tiếng. Aimee thì đúng chuẩn cô gái nhà bên. Adam là kẻ đầu gấu. Jackson là anh chàng vận động viên nổi tiếng – nếu Sex Education là phim Mỹ, Jackson sẽ là siêu sao môn bóng bầu dục. Và Lily là cô gái quái đản thường nhận được những ánh nhìn không mấy thiện cảm. Các nhân vật mà chúng ta được chứng kiến trong phim đại diện cho hệ sinh thái trường trung học mà ở đó, họ đều có vai trò của mình. Nếu đây là một series thông thường, họ sẽ không bao giờ đi khỏi vai trò của họ.

Câu chuyện thường là để xảy ra một sự kiện nào đó để gắn kết họ lại với nhau. Ở Sex Education, sự kiện đó là tình dục và khao khát tìm hiểu về nó. Thế nhưng, phim đã mở rộng các khuôn mẫu nhân vật này thông qua xúc tác tình dục mà họ tìm kiếm.

Ban đầu, Otis được mô tả như một ông cụ non thông thái sở hữu kiến thức về tình dục, còn tính cách thì như một kẻ vô hình, vô danh ở trường, giao tiếp thì dở tệ. Thông thường, anh chàng này sẽ là người được yêu thích nhất phim vì là người tử tế nhất, so với kẻ bắt nạt, một vận động viên, ong chúa… Nhưng suốt 3 mùa của series, người xem được chứng kiến nhiều mặt của Otis, nhiều lúc nhân vật này rất đáng yêu, nhưng nhiều lúc chúng ta chỉ muốn cho anh ta ăn đấm vì tính bốc đồng và các quyết định khó hiểu làm người xung quanh tổn thương.

Nhưng so với các nhân vật khác, tuyến truyện lớp lang của Otis còn khá hiền. Maeve từ ban đầu đã là một lời mệnh đề phản lại “trope” nhân vật cô nàng mạnh mẽ. Các series teen khác cho rằng một nhân vật nữ mạnh mẽ là phải là kẻ xấu tính đến mức vô tâm (Cheryl, Lu, Regina…), nhưng qua các múa phim, Maeve hoàn toàn phá hủy công thức này khi lột tả nhiều góc khuất của cô. Cô không xấu tính cho “ngầu”, mà là do phải chà sát với cuộc sống tự lập quá sớm với người mẹ nghiện ma túy luôn vắng mặt, phải chăm lo chỗ ở, ăn uống, học hành của bản thân…

Eric không chỉ là câu bạn thân đồng tính của Otis, mà có sự phát triển nổi trội hơn cả. Thay vì gói gọn Eric vào vai trò làm nền cho Otis, Eric đứng độc lập với tuyến truyện lựa chọn thể hiện bản thân, cuộc trò chuyện giữa bố và Eric là một điểm nhấn đáng kể trong phim. Cuộc trò chuyện cho thấy cuộc đấu tranh nội tâm Eric đối mặt, giữa trở nên bình thường hoặc để thế giới thấy con người thật màu sắc, sôi nổi của mình. Mùa 3 còn đào sâu các khiếm khuyết lẫn điểm mạnh trong tính cách của Eric hơn nữa.

Adam ban đầu là một kẻ bắt nạt, là hình mẫu của kẻ sử dụng hành vị nam tính độc hại để che dấu xu hướng tính dục của bản thân xuất hiện rất nhiều ở phim teen. Nhưng lâu dần, Adam bộc lộ khía cạnh mong manh của một đứa con sống trong môi trường độc hại, thể hiện sự nhạy cảm và vật lộn với việc "come out" là người song tính. Như vậy, Adam có chiều sâu mà các phim teen khác thường bỏ qua đối với nhân vật như thế này.

Aimee đáng lẽ là cô gái mơ màng thường kè kè theo cô nàng ong chúa và chấp nhận trở nên mờ nhạt. Nhưng ở Sex Education, Aimee được bồi đắp là cô gái luôn nở nụ cười, nhưng luôn cảm thấy không ổn, cho đến khi tìm được động lực để trở thành cô gái tự tin hơn, vẫn rất đỗi ngọt ngào, ở mùa 3.

Dĩ nhiên, chúng ta không thể bỏ qua Ruby. Cô nàng nổi tiếng chỉ được mô tả thoáng qua ở mùa 1 trở thành tâm điểm ở mùa 3. Hóa ra Ruby có nhiều gương mặt. Cô có thể trông kiêu kỳ, nhưng Ruby cũng là cô gái cô đơn sử dụng thời trang và sự mạnh mẽ làm vũ khí tự vệ trước người bố bệnh liệt giường, mẹ liên tục vắng nhà và những người bạn chưa thực sự hiểu cô, hoặc có thể cô chưa đủ tự tin để họ nhìn thấy Ruby thực sự - người sống trong căn nhà hết sức bình thường so với sự sang chảnh cô luôn khoác lên mình. Cho đến khi Otis đến và khiến Ruby nhận ra bản thân không cần lớp áo giáp này cũng không sao.

Mọi nhân vật ở Sex Education đều được xây dựng với tuyến truyện sâu sắc, ngay cả với các nhân vật trưởng thành. Quan trọng hơn nữa là họ được xây dựng với tính nhất quán. Các hành động của họ trong các mối quan hệ đều phù hợp với hướng đi mà series dành cho họ. Đến cuối cùng, tuyến truyện của dàn nhân vật để lại ý nghĩa ấn tượng dài lâu cho người xem. Để nói hết về nhân vật trong Sex Education thì bài viết này sẽ mãi không hết mất. Khán giả đã thực sự khóc cười, yêu ghét với các nhân vật này. Họ được sáng tạo hết sức chân thật với các vấn đề chân thật mà không cần đến các sự kiện gây sốc để tạo điểm nhấn.

Và với 4 lý do trên, Sex Education đã trở thành một series teen-drama thành công, thậm chí là trở thành một "classic" trong thể loại.