Trương Nghệ Mưu sinh ngày 2/4/1950 tại thành phố Tây An, Trung quốc, là một đạo diễn tài ba của làng điện ảnh Trung Quốc, với sự nghiệp trải dài qua 4 thập kỷ với đầy đủ các thể loại phim từ hài kịch, bi kịch đến võ thuật. Ông được mệnh danh là “Người làm rạng danh nền điện ảnh Trung Quốc” và là người gầy dựng nên tên tuổi cho nhiều ngôi sao Hoa Ngữ nổi tiếng như Củng Lợi, Chương Tử Di. Mặc dù chuyện đời tư nhiều tai tiếng nhưng ai cũng phải công nhận Trương Nghệ Mưu là vị đạo diễn có cái bóng rất khó để vượt qua trong giới phim ảnh Hoa Ngữ.
Chân dung đạo diễn Trương Nghệ Mưu
Luôn cố gắng vượt lên số phận
Đổi đời từ trong một xí nghiệp may, sau đó trở thành một đạo diễn tầm cỡ quốc tế, câu chuyện về sự nghiệp đạo diễn của Trương Nghệ Mưa vẫn luôn là một câu chuyện truyền kỳ trong ngành giải trí Hoa Ngữ. Ông sinh ra và trưởng thành từ một gia đình người nông dân chân lấm tay bùn. Cha ông từng tốt nghiệp Trường Quân Sự Hoàng Phố, tuy nhiên cha ông bị liệt vào thành phần phản Cách Mạng trong Cách Mạng Văn Hóa của Trung Quốc. Từ đó, cả nhà ông bị xa lánh và sống trong cảnh khó khăn, cơ hàn. Mặc dù cuộc sống nghèo khó nhưng Trương Nghệ Mưu chưa bao giờ từ bỏ giấc mơ và vượt lên số phận.
Với niềm say mê nghệ thuật nhiếp ảnh, năm 1974 ông đã tự mua cho mình chiếc máy ảnh đầu tiên để phục vụ đam mê. Không lâu sau đó, hàng loạt những bức ảnh của ông được đăng trên các bài báo địa phương. Năm 1979, khi đã lố đến tận 7 tuổi để theo học tại trường Học viện điện ảnh Bắc Kinh, Trương Nghệ Mưu vẫn quyết tâm thực hiện được ước mơ của mình. Ông đã đến xin gặp Bộ trưởng bộ văn hóa Hoàng Chấn đề nghị xem xét hồ sơ và các tác phẩm của mình. Sau khi hồ sơ được chấp nhận, ông theo học chuyên ngành Điện ảnh quay phim và tốt nghiệp vào năm 1982. Với ông, nếu đã có ước mơ, quyết tâm và không từ bỏ thì sẽ được đền đáp xứng đáng. Trong suốt quá trình theo học và sau đó, ông đã sản xuất ra hàng loạt bộ phim nâng tầm điện ảnh Trung Quốc lên bậc cao mới.
Người làm rạng danh điện ảnh Trung Quốc
Trương Nghệ Mưu là đạo diễn của nhiều bộ phim ăn khách như Anh Hùng, Trở Về, Thập Diện Mai Phục, Đơn Thân Độc Mã Ngàn Dặm…
Trong các tác phẩm của đạo diễn Trương Nghệ Mưu, dù là phim có bối cảnh xã hội phong kiến hay nông thôn như Đèn Lồng Đỏ Treo Cao, Thu Cúc Đi Kiện, Chèo Chèo Chèo, Chèo Đến Cây Cầu Bên Bà Ngoại... hoặc những bộ phim quay về thời cổ đại như Người Hùng, Giữa Muôn Trùng Vây... đều được các nhà phê bình phim trong và ngoài nước dành cho nhiều lời khen về giá trị nghệ thuật và tính nhân văn sâu sắc mà ông gửi gắm trong từng cảnh quay. Không chỉ có khán giả tại Châu Á mà tất các khán giả đam mê điện ảnh trên thế giới đều yêu thích phim của Trương Nghệ Mưu. Vì trong các tác phẩm của ông luôn có sự chân chất, thô ráp nhưng chân thực về bản chất, đời sống con người. Chính vì những bộ phim quá chân thực mang đậm bản sắc dân tộc mà người ta luôn thích phim của Trương Nghệ Mưu.
Hình ảnh đạo diễn Trương Nghệ Mưu trên phim trường
Một trong những bộ phim của Trương Nghệ Mưu giúp điện ảnh Trung Quốc tiến ra thị trường thế giới là Cao Lương Đỏ, nhận được nhiều giải thưởng cao quý như Giải Gấu vàng tại LHP quốc tế Berlin. Đến hiện tại, Cao Lương Đỏ vẫn là một trong những tượng đài lớn của điện ảnh Trung Quốc. Phim nói về miền quê Cao Mật (Trung Quốc) vào thập niên 20 – 30 của thế kỷ trước. Ở Cao Mật, người xem khâm phục ý chí kiên cường của người dân. Họ sống trong nghèo khó nhưng họ bình dị, chân chất và luôn mưu cầu cuộc sống bình yên. Tiềm tàng trong họ là lòng yêu nước và tình yêu cuộc sống vô tận. Họ chiến đấu bằng tất cả sinh mạng vì cuộc sống, vì hạnh phúc, vì tình yêu họ dành cho con người và mảnh đát mà họ đang sinh sống. Bộ phim mang đến một hình ảnh chân chất nhưng ẩn chứa sức mạnh vô cùng lớn, một hình ảnh đầy bạo lực nhưng vô cùng tinh tế và xuất sắc. Tất cả cộng lại với nhau tạo nên một tuyệt tác có một không hai của nền điện ảnh Trung Quốc.
Trở Về - bộ phim đánh dấu sự trở lại của Củng Lợi trong các tác phẩm của Trương Nghệ Mưu và cũng là một trong những phim tạo tiếng vang và giúp tên tuổi Trương Nghệ Mưu được đánh giá cao hơn nữa. Phim được chuyển thể từ tác phẩm văn học nổi tiếng cùng tên, kể về 70 năm bôn ba của nhà tri thức Lục Yên Thức giữa sự xoay chuyển của cuộc sống, đặc biệt là trong giai đoạn Cách mạng Văn học. Dưới bàn tay phù thủy của Trương Nghệ Mưu, tác phẩm điện ảnh đã có nhiều sự thay đổi so với bản gốc, tuy nhiên không hề làm mất đi bản chất của tác phẩm, Trương Nghệ Mưu đã biến hóa một cách suất sắc và đầy tính nghệ thuật.
Nói về bước ngoặc của điện ảnh Trung Quốc và tác phẩm tạo dựng tên tuổi nữ diễn viên Chương Tử Di, không thể bỏ qua tác phẩm Đường Về Nhà. Sử dụng tông màu ấm – lạnh đối lập, thay đổi một cách uyển chuyển trong suốt độ dài của phim cùng với nội dung đậm chất nghệ thuật, Đường Về Nhà là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Trương Nghệ Mưu. Phim làm nức lòng người xem bởi câu chuyện và cách thể hiện cảm xúc nhân vật tinh tế cũng như những thước phim vừa mang đậm chất thơ vừa đong đầy chất tình. Cốt truyện đơn giản, không nhiều tình tiết gây cấn nhưng lại gây ấn tượng bởi con mắt nghệ thuật đầy tinh tưởng của vị đạo diễn.
Trong một bài phỏng vấn, đạo diễn Trương Nghệ Mưu cho biết, ông làm phim theo cảm hứng, và thích theo đuổi một cái gì đó không giống với mọi người. Có lẽ vì thế mà phim của ông luôn giữ vững phong độ và đó cũng là bí quyết giúp ông chế biến ra những “món ăn tinh thần” có mùi vị phong phú và đa dạng. Mặc dù, vào thập niên 90 có thời gian dài thị trường phim ảnh Trung Quốc bị tụt dốc thậm tệ, nhưng các bộ phim của đạo diễn Trương luôn giữ kỷ lục doanh thu phòng vé. Hơn 20 năm làm phim, Trương Nghệ Mưu chưa từng phải lo lắng đến vấn đề kinh phí, đó là điều khiến ông cảm thấy tự hào.
Chuyện đời tư tốn nhiều giấy mực của báo chí
Sự nghiệp thăng hoa là thế nhưng chuyện đời tư của đạo diễn Trương Nghệ Mưu luôn làm tốn giấy mực của giới báo chí Hoa Ngữ. Đặc biệt là chuyện tình đầy tai tiếng của ông với Củng Lợi. Trước đó, ông có mối tình với Tiêu Hoa – tình đầu cũng là người vợ đầu tiên của Trương Nghệ Mưu. Bà là người phát hiện ra tài năng của ông và khyến khích ông theo đuổi sự nghiệp diễn xuất. Suốt những năm đầu gầy dựng sự nghiệp, Tiêu Hoa là người bên cạnh chăm sóc và là chỗ dựa vững chắc của ông. Tuy nhiên, khi sự nghiệp đạt đỉnh cao, ngày ông thành công cũng là lúc ông quên đi “người vợ tào khang” và quyết tâm dứt áo ra đi để đến bên người đẹp Củng Lợi, khi đó ông và Tiêu Hoa đã có với nhau một cô con gái. Củng Lợi là tên tuổi nhờ tham gia phim của Trương Nghệ Mưu mà phất lên như diều gặp gió trong làng giải trí khắc nghiệt của Cbiz. Đến khi Trương Nghệ Mưu thực hiện quay bộ phim Cao Lương Đỏ cùng với Củng Lợi, chuyện tình giữa hai người mới thực sự bắt đầu.
Năm 1988, bộ phim này nhận giải tại LHP Berlin, sau đó khi trở về Trung Quốc, ông đã quyết định ly dị với vợ, điều này khiến Củng Lợi bị coi là nguyên nhân khiến gia đình của Trương Nghệ Mưu đổ vỡ. Đến năm 1989, chuyện tình của Trương Nghệ Mưu với Củng Lợi mới được công bố. Đến tháng 01/1995 sau 8 năm gắn bó, cả hai chính thức chia tay sau những cảnh quay cuối cùng bộ phim Shanghai Triad.
Củng Lợi từng tuyên bố với báo chí cô sẽ kết hôn năm 35 tuổi và sẽ sinh bốn người con cho Trương Nghệ Mưu. Tuy nhiên, sau 8 năm bên nhau, Củng Lợi không những không nhận được bất kỳ lời cầu hôn nào từ Trương Nghệ Mưu, mà còn bị ông làm tổn thương sâu sắc khi ông luôn nghĩ cô không chung tình. Sau khi chia tay Củng Lợi, Trương Nghệ Mưu giấu kín mọi thông tin đời tư của mình. Ông thường xuyên xuất hiện cùng các “thiên thần” khác như Chương Tử Di, Đổng Khiết… làm rộ lên hàng loạt tin dồn tình cảm.
Mặc dù báo chí tốn rất nhiều giấy mực để viết về những nghi vấn tình cảm xung quanh ông, Trương Nghệ Mưu vẫn giữ thái độ im lặng trước mọi câu hỏi và tin tức mà báo chí đăng tải. Tuy nhiên đến năm 2011, trên mạng bất ngờ xuất hiện hình ảnh ông tay trong tay với người vợ trẻ Trần Đình cùng thông tin họ đã có với nhau tới 3 người con. Một lần nữa Trương Nghệ Mưu lại làm cho ngành giải trí Hoa Ngữ một phen rối loạn. Không những “gây rối” khi kết hôn với tình trẻ mà ông còn thản nhiên vi phạm chính sách kế hoạch hóa gia đình của Trung Quốc. Chuyện này đã khiến Trương Nghệ Mưu bị phạt 24 tỷ đồng và ảnh hưởng không ít tới danh tiếng của ông. Cặp đôi được xem là một trong những đôi vợ chồng có khoảng cách tuổi tác lớn nhất trong làng giải trí Hoa Ngữ. Tuy nhiên, có tin đồn Trương Nghệ Mưu vẫn chưa bỏ qua tật “trăng hoa” của mình, mặc dù đã có với nhau 3 mặt con nhưng ông vẫn bỏ bê người vợ trẻ và 3 con sống trong biệt thự và chu cấp tiền sinh hoạt phí hằng tháng, còn ông vẫn thường xuyên xuất hiện bên những người đẹp trẻ tuổi khác.
Trương Nghệ Mưu chụp cùng vợ và ba người con của mình
Đến tận bây giờ, bỏ qua chuyện đời tư gây nhiều tranh cãi thì cái tên Trương Nghệ Mưu vẫn là điều khiến nhiều người nể phục hơn là bàn tán về chuyện riêng của ông. Ông là một trong những người đạo diễn góp phần đưa nền điện ảnh Hoa Ngữ tiến xa trên thế giới và cũng là người thầy đã tạo dựng nên tên tuổi cho dàn diễn viên tài năng không ai sánh bằng trong làng giải trí Cbiz.