Ratched - Nữ y tá "dịu dàng" của One Flew Over the Cuckoo's Nest có gì đáng sợ?

Ryan Murphy hẳn chẳng phải là cái tên xa lạ với các khán giả yêu phim truyền hình bởi nhà sản xuất/biên kịch/đạo diễn người Mỹ sở hữu trong tay nhiều tựa phim hot rất được khán giả yêu thích như Glee, American Horror Story, Nip/Tuck...

Sau khi ký hợp đồng có giá trị khổng lồ trong lịch sử phim truyền hình với Netflix, Ryan Murphy đã liên tục mang đến cho kênh dịch vụ streaming nói riêng và khán giả nói chung nhiều tựa phim hấp dẫn, đầy tính giải trí như Hollywood vừa ra mắt vào tháng 5, The Politician season 2 ra mắt hồi tháng 6. Đến nay, ông tiếp tục cho ra mắt một series khác về phản diện nổi tiếng trong lịch sử văn học và điện ảnh: Ratched.

Y tá Ratched là nhân vật xuất hiện trong tiểu thuyết One Flew Over the Cuckoo's Nest của tác giả Ken Kelsey. Tác phẩm từng được chuyển thể thành kịch sân khấu năm 1963 và một bản phim điện ảnh năm 1975, do Miloš Forman chỉ đạo. Bản điện ảnh là tác phẩm kinh điển của thể loại chính kịch/hài mà cho đến nay vẫn được nhiều thế hệ làm phim sau này yêu thích, phân tích và học hỏi.

Ratched đáng sợ vì bà ta ám ảnh với quyền lực, nhưng bên ngoài thì dịu dàng và nhu mì.

One Flew Over the Cuckoo’s Nest xoay quanh một bệnh nhân tâm thần nổi loạn đã "hạ gục" Ratched, vốn là nỗi khiếp đảm của các bệnh nhân nơi đây, và mang lại tự do trong phút chốc cho những tâm hồn khốn khổ ở bệnh viện đó. Ratched thực ra được Kelsey lấy cảm hứng từ chính trải nghiệm của ông khi là một trợ lý y tá tại một bệnh viện tâm thần.

Trong tiểu thuyết của tác giả, Ratched từng làm việc trong quân đội và trở thành y tá trưởng tại viện tâm thần Oregon ở Salem. Là một trong những phản diện bị ghét nhất trong lịch sử văn học, sở dĩ bà ta đáng sợ cũng bởi bản thân nhân vật này bị ám ảnh với việc nắm quyền thống trị và điều khiển hoạt động của các bệnh nhân, không cho phép họ có bất kỳ tự do nào khác ngoài việc dùng thuốc và tham gia các buổi trò chuyện như tra tấn. Lạnh lùng, thâm trầm và toan tính, bà ta thao túng bệnh nhân để họ nghe lời thông qua việc đe doạ, sỉ nhục và áp dụng các liệu pháp điều trị như sốc điện hay phẫu thuật thuỳ não (lobotomy).

Ratched phiên bản 2020 (trái) và phiên bản 1975.

Quyền lực của bà ta bị thách thức khi bệnh nhân mới Randle McMurphy xuất hiện. Cả tiểu thuyết, vở kịch chuyển thể năm 1963 và phim điện ảnh năm 1975 đều tập trung vào một chủ đề là mâu thuẫn giữa y tá Ratched và McMurphy.

McMurphy thách thức quyền lực của bà ta và giúp đỡ các bệnh nhân khác, chứng minh rằng bà không có khả năng thống trị hoàn toàn ở đây. Cuối tiểu thuyết McMurphy bóp cổ y tá Ratched, làm hư thanh quản của bà ta. Đổi lại, McMurphy cũng bị phẫu thuật thuỳ não và trở thành người sống thực vật. McMurphy phá huỷ giọng nói - nguồn gốc sức mạnh của Ratched, còn bà ta thì thành công trong việc huỷ hoại tâm hồn của McMurphy. Dù buồn, nhưng đây là kết thúc phù hợp với mâu thuẫn giữa hai nhân vật này. 

Ratched sẽ cho chúng ta thấy nguồn gốc phản diện đáng sợ trong lịch sử điện ảnh.

Ratched trong tiểu thuyết và phim là đại diện cho dự suy đồi của thể chế xã hội. Mặc dù đảm nhận công việc mang ý nghĩa là giúp đỡ người khác, nhưng bà ta lại sử dụng quyền lực của mình để lạm dụng tinh thần các bệnh nhân. Càng đáng sợ hơn là sự khủng bố của Ratched được nhân viên răm rắp nghe theo mà không một câu hỏi được đưa ra. Nhóm người không có khả năng chống cự nhất trong hệ sinh thái ở bệnh viện - những bệnh nhân tâm thần cuối cùng mới là những người đứng lên chống lại bà ta. 

Dù chưa bao giờ được đề cập đến trong bất cứ bản chuyển thể nào từ nguyên tác, nhưng rõ ràng y tá Ratched cũng là người trí óc có bệnh. Chẳng ai sáng suốt, lý trí và nhân hậu lại giữ thuốc để thao túng người khác hay nhốt ai đó vào một cái bồn tắm nước sôi. Nhưng cho dù hành động đó có là biểu hiện của bệnh thần kinh, chống đối xã hội hoặc thứ gì khác, trạng thái tâm thần của Ratched chưa bao giờ được giải thích đầy đủ. Và vì vậy, nhân vật được xem là đại diện cho cái ác thuần tuý.

Liệu Ratched của Sarah Paulson có sánh được với bản phim điện ảnh kinh điển?

Trong bản điện ảnh năm 1975, Ratched do nữ diễn viên Louis Fletcher thể hiện. Vai diễn đầu tay đã mang về cho Fletcher nhiều giải thưởng danh giá về diễn xuất như giải Oscar hạng mục Nữ diễn viên xuất sắc nhất, giải BAFTA hạng mục Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất, giải Quả Cầu Vàng cho Nữ diễn viên xuất sắc nhất trong phim truyện chính kịch. Hình ảnh bà trong vai y tá Ratched đứng hạng 5 trong Danh sách 100 Anh hùng và Phản diện vĩ đại nhất mọi thời đại của Viện Phim Mỹ AFI (American Film Institute), chỉ đứng sau Phù thuỷ Ác Phương Tây (The Wizard of Oz), Darth Vader (Star Wars V: The Empire Strikes Back), Norman Bates (Psycho) và Hannibal Lecter (The Silence of the Lambs). 

Nhân vật này cũng từng xuất hiện trong Once Upon a Time - TV series của đài ABC và do Ingrid Torrance thủ vai, cũng như được nhiều lần xuất hiện trên sân khấu, nhưng chính Fletcher mới là người đã biến y tá Ratched trở thành biểu tượng của văn hoá đại chúng với bộ đồng phục trắng và kiểu tóc từ thời thập niên 1940. Fletcher mang đến cho nhân vật này kiểu tàn bạo thâm trầm thông qua việc cân bằng sự xảo quyệt của bà ta với vẻ ngoài điềm tĩnh và dịu dàng. Nữ diễn viên cũng từng chia sẻ rằng y tá Ratched tin những điều bà ta làm là đúng đắn và tốt nhất với các bệnh nhân.

TV series Ratched được xem như là phần tiền truyện của tiểu thuyết và phim, lấy bối cảnh năm 1947 khi bà (do Sarah Paulson thủ vai) bắt đầu làm việc tại viện tâm thần Bắc California. Dù y tá Ratched là nhân vật nổi tiếng, đã có không ít lời phê bình rằng vì sao bà ta là người phụ nữ làm đàn ông khiếp đảm chỉ vì quyền lực. Khắc hoạ của Paulson trong vai diễn này có thể mang đến cho nhân vật nhiều lớp tính cách và chiều sâu hơn. Và khác với bộ phim điện ảnh với đa phần là các nhân vật nam, góc nhìn về Ratched cũng sẽ được mở rộng qua đôi mắt của các nhân vật nữ khác do Cynthia Nixon hay Sharon Stone thủ vai. Trong tiền truyện, chúng ta sẽ được chứng kiến quá trình Ratched trở thành một trong những phản diện đáng sợ nhất lịch sử văn học và phim ảnh như thế nào.

Nguồn: Decider, Popsugar, Thrillist. Ảnh: Popsugar, NBC, Independent.