Review Cu Li Không bao Giờ Khóc - Nỗi khắc khoải của tuổi trung niên và sự đứt gãy giữa các thế hệ
Cu Li Không Bao Giờ Khóc khơi gợi những xúc cảm sâu lắng về sự cô đơn và nỗi khắc khoải quá khứ của một người phụ nữ ở độ tuổi xế chiều.
Phạm Ngọc Lân, một trong những đạo diễn trẻ nổi bật của dòng phim độc lập Việt Nam trong suốt thập kỷ qua, đã trở thành một làn sóng mới đầy ấn tượng trong điện ảnh Việt. Anh khéo léo kết hợp sự nhạy bén với dòng chảy hiện đại và một sự truy vấn sâu sắc vào ký ức, khám phá những nhân vật mắc kẹt giữa quá khứ và hiện tại. Điều này thể hiện rõ trong các phim ngắn trước đây của anh như Một Khu Đất Tốt và Giòng Sông Không Nhìn Thấy.
Tuy nhiên, đỉnh cao của phong cách này được thể hiện qua bộ phim dài đầu tay Cu Li Không bao Giờ Khóc (Cu Li Never Cries), một tác phẩm đầy ẩn ý, mơ màng, mang đậm chất thi ca và sâu sắc. Phim đã vinh dự nhận giải Phim đầu tay xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Berlin 2024, khẳng định tài năng và sự khác biệt của Phạm Ngọc Lân trong nền điện ảnh đương đại.
Bộ phim theo chân bà Nguyện (NSND Minh Châu), một phụ nữ cao niên trở về Việt Nam cùng lọ tro cốt và con cu li, di vật cuối cùng của người chồng đã khuất. Quê hương xưa giờ trở nên xa lạ, biến chuyển không ngừng khiến bà choáng váng, dường như thời gian đã xóa mờ mọi dấu vết của quá khứ.
Cùng lúc, người cháu gái của bà đối mặt với quyết định hôn nhân vội vã, đắn đo giữa hiện tại và tương lai. Hai thế hệ, hai cuộc đời, một bên bị ám ảnh bởi ký ức, bên kia bối rối trước tương lai mờ mịt, họ bước vào hành trình đầy thử thách, nơi mỗi bước đi là một dấu ấn không thể phai mờ trên mảnh đất vô thường.
Hà Nội giữa vùng xám kí ức
Với gam màu đen trắng cổ điển, Cu Li Không bao Giờ Khóc đã vẽ nên một bức tranh Hà Nội vừa quen thuộc vừa xa lạ. Hình ảnh bà Nguyện trở về quê hương với bình tro cốt vỡ và chú cu li nhỏ bé gợi lên bao câu hỏi về quá khứ và hiện tại. Bóng đêm bao trùm lên Hà Nội trong những thước phim đen trắng, tạo nên một không khí trầm mặc, đầy hoài niệm. Hình ảnh bà Nguyện trở về, mang theo những ký ức đau buồn, càng làm tăng thêm sự cô đơn, lạc lõng của nhân vật.
Hà Nội trong phim vừa cổ kính, vừa hiện đại. Những con phố cổ rêu phong lặng lẽ đan xen với những tòa nhà cao tầng sừng sững. Sự đối lập này càng làm nổi bật sự lạc lõng của bà Nguyện giữa dòng chảy cuộc sống. Con ngõ nhỏ tối tăm như một ẩn dụ cho tâm hồn đau khổ của bà Nguyện. Tiếng bước chân chậm rãi của bà vang vọng trong không gian tĩnh lặng, như một lời thì thầm về những ký ức đã qua. Quá khứ và hiện tại đan xen trong tâm trí của bà Nguyện.
Cu Li Không bao Giờ Khóc giống như một bức thư đầy tình yêu và niềm trăn trở, hoài niệm gửi đến những người con quê hương. Điều kỳ diệu của bức thư này chính là cách nó khắc họa một ký ức tập thể của người Việt, được dệt nên từ những mảng ký ức cá nhân, sâu sắc và riêng tư trong tâm hồn của người nghệ sĩ.
Đặc biệt, những phân đoạn độc thoại nội tâm trữ tình là nơi bộ phim thể hiện rõ nhất chiều sâu của ký ức và cảm xúc. Với lối kể chuyện của phim, Cu Li Không bao Giờ Khóc mang trong mình sức mạnh soi chiếu không chỉ về quá khứ và hiện tại, mà còn về tương lai của cuộc sống và con người.
Nỗi khắc khoải gửi gắm qua Cu Li
Xuyên suốt tác phẩm, đôi mắt của chú Cu Li tương đối đồng nhất với bà Nguyện. Chúng phản chiếu sự cô đơn, lạc lõng giữa dòng đời xô đẩy, hiện rõ nên một sự kiếm tìm trong khoảng không vô định. Con Cu Li, từ rừng xanh Quảng Bình đến đất Đức xa xôi, rồi lại trở về Việt Nam, mang theo bao câu chuyện về những cuộc đời trôi dạt.
Cả chú Cu Li và bà Nguyện đều là những “người tị nạn” của thời gian, lang thang giữa những vùng đất xa lạ, rồi cuối cùng tìm về nơi chôn rau cắt rốn. Hành trình của chú Cu Li, như một sợi dây vô hình, kết nối bà Nguyện với quá khứ, với những kỷ niệm đẹp đẽ về người chồng đã khuất. Trong đôi mắt buồn của chú Cu Li, ta thấy hiện lên cả một thời đại, một thế hệ đã từng ôm ấp những giấc mơ lớn, rồi cuối cùng cũng phải chấp nhận sự thật phũ phàng của cuộc đời.
Từ "cu li" trong tiếng Việt mở ra một thế giới đầy bí ẩn, chứa đựng những tầng ý nghĩa phong phú: một loài động vật nhỏ bé, một biểu tượng của người lao động chân tay có cuộc sống bấp bênh, và thậm chí còn là một loài thực vật. Chính sự đa nghĩa này đã tạo cơ hội cho đạo diễn Phạm Ngọc Lân khai thác và sáng tạo một không gian điện ảnh đầy ẩn dụ và chiều sâu.
Đối với anh, Cu Li chính là một biểu tượng văn hóa mạnh mẽ, mang trong mình những dấu vết lịch sử và biến động của xã hội Việt Nam. Từ đó, đạo diễn đã xây dựng một hệ thống hình ảnh vừa trữ tình vừa sắc bén, phản ánh một cách sâu sắc những vấn đề xã hội đương thời.
Nhan đề Cu Li Không bao Giờ Khóc vang lên như một lời tự sự đầy ám ảnh, phác họa số phận của những con người bé nhỏ, lặng lẽ trôi dạt trong vòng xoáy vô tình của lịch sử. Nhân vật bà Nguyện, mang hình ảnh một con cu li với những vết thương tâm hồn, trở thành biểu tượng sống động cho những số phận bị lãng quên trong những cuộc đổi thay của đất nước.
Cuộc chạm trán văn hóa
Ngôi nhà cổ kính nép mình trong con ngõ nhỏ, chứa đựng một “cuộc chạm trán văn hóa” lớn. Sự thay đổi nhanh chóng của xã hội đã tạo ra những khoảng cách thế hệ ngày càng lớn. Những giá trị truyền thống đang dần bị mai một, trong khi những giá trị hiện đại lại chưa được định hình rõ ràng.
Vân, cô cháu gái của bà Nguyện, với cánh tay khiếm khuyết như một dấu hỏi lớn, đang cố gắng xây dựng cuộc sống của mình. Cậu bạn trai Quang, với vẻ ngoài trẻ trung nhưng đôi mắt chứa đựng sự bất an, càng làm tăng thêm bầu không khí bí ẩn của ngôi nhà. Tin tức về việc Vân mang thai đã như một cơn địa chấn, làm rung chuyển nền móng của gia đình. Sự giận dữ của bà Nguyện không chỉ là sự phản đối một cuộc hôn nhân vội vàng, mà còn là sự thất vọng sâu sắc trước những thay đổi chóng mặt của cuộc sống.
Trong khi Vân và Quang mơ về một tương lai tươi sáng, đầy màu sắc, bà Nguyện lại bị kẹt lại trong quá khứ, nơi những ký ức đau thương vẫn còn nguyên vẹn. Họ như hai con người sống trong hai thế giới khác nhau, không thể chạm vào nhau. Bà Nguyện, với đôi mắt đượm buồn, luôn tìm kiếm một cái gì đó đã mất. Quá khứ như một bóng ma ám ảnh, khiến bà không thể hòa nhập với hiện tại.
Đó là lý do khiến bà luôn chìm đằm vào dòng suy tưởng mơ hồ hay cố gắng tìm kiếm một điều gì đó đã từng thân thuộc với bà và những người cùng thế hệ, như câu nói của cậu trai trẻ làm nghề phục vụ (Hoàng Hà) nói với bà: “Mắt cô lúc nào cũng như đang tìm kiếm điều gì đó”.
Cu Li Không bao Giờ Khóc là một bản giao hưởng của những mảnh ghép ký ức vỡ vụn, tạo nên một bức tranh tâm lý đầy ám ảnh, nơi ranh giới giữa quá khứ, hiện tại và tương lai hòa quyện vào nhau, khiến người xem như lạc vào một mê cung thời gian không có lối thoát, buộc họ phải đối mặt với những góc khuất sâu thẳm trong tâm hồn.
Nói về điều này, Phạm Ngọc Lân chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với báo chí nước ngoài khi phim trình chiếu tại LHP Berlin: “Tôi thấy một tác phẩm nghệ thuật tốt nhất vẫn cần một khoảng mờ nhất định – điều rung động bí ẩn đến từ đâu đó không thể giải thích, không thể cắt nghĩa. Bí ẩn ấy khiến một bộ phim vượt lên chính nó, hoặc thoát khỏi sự kiểm soát của người sáng tác. Khoảng mờ đó góp phần làm nên cái siêu việt của một tác phẩm lớn, làm bộ phim gián cách với đời sống tầm thường, từ đó gắn sự tồn tại của bộ phim với điều lớn lao. Là người làm phim, tôi muốn người xem tin vào việc hoàn toàn có cách tiếp cận điện ảnh không chỉ thông qua hiểu biết và dẫn dắt lý trí. Rốt cuộc, con người nên chấp nhận mình không hiểu hết mọi thứ, cùng lúc với việc chấp nhận rằng mình nên tin và yêu cả những điều chưa biết rõ.”
Hiện tại, Cu Li Không bao Giờ Khóc (Cu Li Never Cries) đã chiếu tại các rạp trên toàn quốc, hãy nhanh chân ra rạp để trải nghiệm một không gian điện ảnh đầy thú vị nhé!
