Danh sách phim của tôi - Son of Saul

Tin điện ảnh · BaVu ·

Năm 2015 vừa rồi có quá nhiều phim hay, nhưng tôi chỉ chờ mỗi nó - Son of Saul (Con trai của Saul) - Bộ phim của Hungary vừa đoạt giải Oscar Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất hồi cuối tháng 2 vừa qua...Tôi hiện đang rất bận rộn cho một dự án quan trọng trong năm nay, nhưng khi chỉ mới xem SON OF SAUL chưa đến 10 phút, tôi quyết định chính mình sẽ dịch phim này để có thể hiểu thấu đáo và trọn vẹn bộ phim...

Trước tiên tôi mong chờ Son of Saul bởi vì chủ đề Holocaust (thảm sát người Do Thái trong Thế chiến thứ 2) là loại phim mà tôi không bao giờ bỏ qua. Không biết ở VN có ai mê đắm phim về Holocaust nhiều như tôi không nhỉ? Tôi đoán chắc là không đâu, bởi 99% phim về Holocaust chỉ mang lại cho người xem sự kinh sợ ghê tởm, kèm theo đó là tràn ngập nỗi bi thương và sự đau đớn.

Nhưng chủ đề Holocaust là bất diệt và sẽ luôn có chỗ đứng vững chắc, cho đến khi nào con người còn tồn tại trên đời này, bởi đây là vết nhơ khủng khiếp nhất, không bao giờ rửa sạch được trong lịch sử nhân loại. Tính từ khi kết thúc Thế chiến thứ 2 đến nay đã hơn 3/4 thế kỷ, nhưng hầu như năm nào cũng có ít nhất một phim về Holocaust được làm ở đâu đó trên thế giới, như để nhắc nhớ mọi người không bao giờ được quên thảm kịch này. Ở VN, không tính Đại sứ quán Israel, thì có lẽ tôi là cá nhân duy nhất cứ đến ngày 27/01 hàng năm (kể từ 2014), tôi đều đứng ra tổ chức tưởng niệm Holocaust bằng những buổi chiếu phim tại hai nơi: Art House Saigon và Salon Điện Ảnh Cà Phê Thứ Bảy.

Năm 2014, phim đoạt Oscar Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất cũng là phim về Holocaust - IDA của Ba Lan. Thật tình cờ, cả IDA lẫn Son of Saul đều sử dụng khung hình cổ điển 4x3. Cả hai phim cùng không xử dụng nhạc nền trong phim (một điều cực kỳ hiếm thấy trong điện ảnh ngày nay). Cả hai đều sáng tạo ra một ngôn ngữ điện ảnh độc đáo và riêng biệt chưa từng áp dụng xưa nay: IDA thì sử dụng khung hình lệch, bất đối xứng - nghĩa là nhân vật không bao giờ được cho xuất hiện nguyên vẹn trong hình.

Còn Son of Saul lại chọn cách tiếp cận kỳ lạ nhất. Phim quay nhựa 35mm, chứ không quay kỹ thuật số như hầu hết phim kinh phí thấp hiện nay, và hầu như chỉ dùng ống kính 40mm (trong điện ảnh rất hiếm ai dùng) với tiêu cự hẹp, và nét mỏng đến mức nhân vật chỉ cần xê dịch một chút là mất nét ngay. Từ đầu đến cuối phim, máy quay chỉ bắt cận mặt, hoặc sau gáy nhân vật chính (giữ khoảng cách khoảng 20cm). Việc sử dụng ống kính 40mm, khiến tất cả những gì xảy ra xung quanh và sau lưng nhân vật chính đều mờ mờ không rõ nét - và đây chính là chủ đích của đạo diễn, bởi đó hầu hết là những cảnh tàn bạo và rùng rợn mà thần kinh của người xem sẽ không thể chịu đựng nổi nếu được xem quá rõ.

Trong đời tôi đã xem nhiều phim quá đỉnh về các cú máy cầm tay dài, nhưng riêng phim này nó ở một đẳng cấp khác hẳn. Nhà quay phim Mátyás Erdély đã biến máy quay trở thành nhân vật thứ ba - khán giả - như người trong cuộc để chứng kiến bi kịch thảm khốc đang diễn ra trước mắt mình. Âm thanh của phim mới thật là đáng sợ, nó sắc lẻm, lạnh lùng. Nhà thiết kế âm thanh Tamás Zányi đã mất đến 5 tháng để tạo ra những âm thanh đầy ám ảnh cho bộ phim này.
Đề tài Holocaust xưa nay có cả ngàn phim, nhưng Son of Saul chỉ mới là bộ phim đầu tiên đề cập đến biệt đội Sonderkommando. Biệt đội này do phát xít Đức thành lập, gồm các tù nhân Do Thái khoẻ mạnh, được phân công làm nhiệm vụ thu gom quần áo, đồ trang sức, vật dụng quý giá của các nạn nhân, dọn dẹp xác chết trong lò hơi ngạt và đưa vào lò thiêu. Cứ sau vài tháng, họ đều bị bọn phát xít giết hại và thay bằng các nhóm khác, nhằm bịt miệng thủ tiêu các nhân chứng tố cáo sau này. Suốt nhiều năm sau chiến tranh, và cho đến tận bây giờ, nhiều người Do Thái vẫn còn kỳ thị, rất thù ghét và kinh tởm cái tên Sonderkommando, vì họ cho rằng chúng hợp tác với bọn phát xít để tàn hại đồng bào... Và Son of Saul được làm ra với mục đích để mọi người thông cảm và hiểu rõ hơn về biệt đội đáng thương này.

... Liên tiếp 2 đêm, tôi đã dịch xong Son of Saul... Phim chỉ có khoảng 560 dòng thoại rất ngắn gọn súc tích, nhưng lại khó dịch hơn tôi tưởng, bởi nó tổng hợp từ 8 ngôn ngữ được sử dụng trong phim, với nhiều thuật ngữ về Sonderkommando và Do Thái cổ... Nhờ thế mà tôi cũng nhét được một mớ kiến thức vào đầu.

... và cũng từ đây, Son of Saul sẽ đứng thứ 3 trong danh sách 10 phim về Holocaust mà tôi yêu thích nhất.

* Phim sẽ được chiếu lần đầu tại Sài Gòn, với phụ đề Việt ngữ, vào lúc 19g30 ngày 23/04/2016 tại SALON ĐIỆN ẢNH CÀ PHÊ THỨ BẢY - 19B Phạm Ngọc Thạch, Quận 3.
* Phim sẽ được chiếu lần hai tại Sài Gòn, với phụ đề Việt ngữ, vào lúc 19g30 ngày 06/05/2016 tại ART HOUSE SAIGON - Số 8, Nguyễn Văn Tráng, Quận 1 (Trường Đại học Hoa Sen).