Knives Out - Benoit Blanc và dấu ấn khác biệt của thể loại phim thám tử

Thám tử, án mạng, phá án và “whodunit”, với bản tính tò mò bẩm sinh và mặt tối ẩn sâu trong nhân tính, từ lâu, thể loại phá án đã luôn có một sự hấp dẫn trường tồn đối với chúng ta. Một bí ẩn được dàn dựng hay ho với những cú twist bất ngờ, những thám tử sắc bén, những lập luận không ai ngờ đến trải đường cho một màn lật mặt kẻ thủ ác luôn khiến những tầm hồn điện ảnh cảm thấy thoả mãn. Cũng như những thể loại khác, những phim phá án dần tạo nên một công thức điển hình về những “trope” kinh điển phải có trong những phim như thế này. Song, đến một lúc nào đó, sẽ có gương mặt xuất hiện, đem đến một làn gió mới cho thể loại. Gương mặt này chính là Knives Out.

Knives Out là màn debut của thám tử Benoit Blanc

Bộ phim bắt đầu bằng cái chết trông như tự sát của một tỷ phú giàu có và đám tang của ông đã đưa những thành viên còn lại của gia đình tụ họp lại dưới một mái nhà. Mục tiêu, lắng nghe bản di chúc của người đã chết. Và ngạc nhiên hơn, ông ta để lại hết gia sản của mình cho người đã được thuê để chăm sóc ông. Thám tử Benoit Blanc lại nghi ngờ cái chết này không đơn giản như bề ngoài, bắt đầu tiến hành điều tra. Và hung thủ chính là….

Để nhận ra sự tân tiến của Knives Out, ta phải nhìn lại những yếu tố cơ bản không thể thiếu của một bộ phim điều tra phá án. Khi nhắc đến điều tra, người ta thường nghĩ đến những thám tử hoặc cảnh sát, tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng đúng. Trên thực tế, những nhân vật chính của thể loại phim phá án khá đa dạng, họ có thể là người mẹ mong mỏi tìm kiếm sự thật như trong Mother (2009), một học sinh trung học như Sidney trong Scream, một người chồng điều tra sự mất tích đột ngột của vợ như Nick trong Gone Girl. Nhìn chung, những tiêu điểm của những bộ phim whodunit có thể là bất kỳ ai bị vướng vào những bí ẩn cần giải đáp, thường liên quan đến việc khám phá ra danh tính của kẻ thực hiện tội ác hoặc đứng sau một bí ẩn nào đó.

Blanc là một thám tử lập dị, nhưng lại có tính cách rất dễ chịu

Thể loại whodunit luôn có một sự kỹ lưỡng và logic trong lối kể chuyện của chúng. Đây là yêu cầu bắt buộc và là một trong những nguyên tắc không được thay đổi. Theo sau là một bí ẩn cần được dàn dựng công phu và mang tính đánh đố cao. Trong thể loại phá án, đó có thể là án mạng trong phòng kín, một cái chết vào thời điểm không ai ngờ đến được hoặc mang yếu tố không tưởng đến mức chúng dường như được thực hiện dưới bàn tay của thế lực siêu nhiên. Những gì diễn ra sau đó là những manh mối được rải rác, lồng ghép vào cốt truyện. Tiếp theo đó một dàn nhân vật mà ai trong số họ cũng có thể là kẻ tình nghi do mối quan hệ giữa họ với nạn nhân. Trung tâm của mớ rắc rối này chính là thám tử của chúng ta. Nhân vật này có thể là một nhà điều tra thật thụ hoặc là một thám tử “bất đắc dĩ”. Đến cuối, màn cao trào của phim chính là quá trình lật mặt kẻ thủ ác và cách thức thực hiện tội ác của hắn.

Đó là về mặt kịch bản. Một yếu tố không thể thiếu ở thể loại phim whodunit chính là khả năng đánh đố và gây bất ngờ. Đây là hai nguyên liệu bảo toàn mạch phim không bị trùng xuống và nguồn năng lượng từ những câu hỏi hóc búa mà phim đưa ra có thể thúc đẩy một màn cao trào đầy lôi cuốn, cũng như đảm bảo bộ phim không trở nên quá dễ đoán – nguyên nhân dẫn đến tẻ nhạt và buồn chán.

Để chiến thắng những vật cản này, những bộ phim whodunit thường được chuyển thể từ những cuốn sách thuần trinh thám hoặc có yếu tố trinh thám nhằm giải quyết vấn đề logic và gánh nặng kịch bản. Có sẵn những vị thám tử lừng danh cũng đồng nghĩa với việc có một loạt khán giả là fan hâm mộ của những chuyến phiêu lưu của họ. Những cái tên nổi tiếng phải kể đến Sherlock Holmes, Marple hoặc Hercules Poirot.

Knives Out không thích tuân thủ công thức quen thuộc của thể loại

Vậy cái tên Benoit Blanc đứng đâu trong hỗn hợp những cái tên kinh điển này? Blanc có thể nói là vị thám tử có tuổi đời trẻ nhất tính đến thời điểm hiện tại. Là đứa con tinh thần của đạo diễn Rihan Johnson ra mắt khán giả toàn cầu thông qua Knives Out – cũng là một phim gốc không dựa trên bất kỳ tiểu thuyết trinh thám nào. Tuy là thế, dấu ấn của những cây đa, cây đề của dòng văn học trinh thám vẫn hiện diện trong đây, cụ thể là Agatha Christie, một chút của Doyle, nhưng vẫn có đủ dấu ấn đặc thù.

Benoit Blanc lần đầu xuất hiện trong Knives Out là một thám tử được phim mô tả là một quý ông, ăn mặc chỉn chu với chất giọng tây nam nước Mỹ, khá nhiều sự lập dị nhưng không kém phần sắc bén và thông minh, cùng với đó là khả năng nhận xét người đối diện chính xác. Song, Blanc cũng được mô tả là người lịch sự và dễ gần.

Hợp tác và tôn trọng là cách làm việc của Blanc

Có thể thấy, Blanc lấy một chút từ Poirot, từ Marple, từ Holmes, từ Columbo, nhưng vẫn mang một tính cách đặc thù. Ví như Holmes là một người khép kín và khó gần, Blanc thì ngược lại, sở hữu lối nói chuyện duyên dáng và tính cách dễ chịu. Poirot thích một chút hào nhoáng trong màn phá án cuối cùng của mình, Blanc yêu thích tính tinh tế và hiệu quả - điều có thể thấy được trong màn đối đầu cuối cùng trong Knives Out, nơi mà Blanc chỉ đối mặt với hung thủ, kẻ bị tình nghi nhất mà thôi. Yêu thích tính hiệu quả gãy gọn là một phong cách Mỹ, dù Blanc có vẻ rất “Âu” trong phong cách bóng bẩy của mình.

Nhưng có một hình tượng thám tử đặc thù không đồng nghĩa với kịch bản sáng tạo. Thực tế thì Knives Out chỉ nhỉnh hơn những dự án cùng thể loại như Death on the Nile hay Murder on the Oriental Express, thậm chí là những vụ án trong Sherlock Holmes ở một chi tiết – cách trình bày câu chuyện và tính lắt léo của vụ án.

Death on the Nile, Murder on the Oriental Express tuân thủ những gạch đầu dòng của một vụ án bí ẩn bao gồm án mạng xảy ra và thám tử đi phá án một cách truyền thống. Họ sẽ đưa chúng ta kinh qua một lượt các manh mối. Chiến lược thường được sử dụng trong thể loại là khối lượng nghi phạm khổng lồ, trong đây, ai cũng có động cơ và đủ bất hoà để “xử lý” nạn nhân. Knives Out đúng là cũng sử dụng những bước đi cơ bản này, nhưng thông minh hơn.

Benoit Blanc đáng nể hơn bề ngoài vô hại của mình

Trong khi Agatha Christine thích đưa người xem dấn thân vào trò dò tìm manh mối bất tận – điều mà có thể đoạn trailer của Glass Onion: A Knives Out Mystery đã đá đểu, còn Conan Doyle lại thích che giấu những tình tiết quan trọng để chứng minh trí tuệ tuyệt đỉnh của Holmes, Knives Out mời khán giả cùng đồng hành với Benoit Blanc chứng kiến một tội ác và thủ đoạn hết sức…rõ ràng. Ừ thì nó bắt đầu bằng một tai nạn và sau đó biến thành một vụ tự sát theo chủ ý của Harlan (nạn nhân), nhưng sau đó bộ phim lật ngược lại vụ án và hỏi “Bạn có chắc không?”.

Cũng một dàn nghi phạm đông đúc đó, vẫn là những tình tiết chúng ta không thể thấy, mọi thứ đều đã được trả lời ở…giữa phim. Câu hỏi là làm sao và tại sao Harlan chết và Knives Out đưa ra bằng chứng là cô y tá Marta đã tiêm nhầm thuốc cho ông và Harlan quyết định dàn một vụ tự sát để cứu cô khỏi tội ngộ sát. Sau đó…nếu đây là một bộ phim phá án truyền thống, sau đó sẽ là cảnh các nhân vật chính diện cô gắng chứng minh lời Marta là thật, quả là một nước đi dễ đoán. Không, Benoit Blanc sẽ nói cho người xem biết đó không phải sự thật. Knives Out dàn dựng một vụ giết người thật vững chắc, đồng thời khiến khán giả gật gù công nhận đó là một tai nạn đáng tiếc, Harlan thật tốt bụng và Marta thật tội nghiệp…chỉ để đạp đổ nó trong tức khắc.

Bằng các “vặn” công thức 2, 3 lần, Knives Out đã xây dựng được một câu chuyện cuốn hút khiến người xem không biết đâu mà lần. Họ có thể đoán phim còn nhiều hơn thế, nhưng đoạn sau ra ngô ra khoai thế nào thì không ai đoán được. Điều nó làm tốt hơn là biến những chi tiết cần thiết trở nên lôi cuốn. Ngay cả khi nhịp điệu của phim hơi loay hoay ở thời điểm hai tuyến truyện hợp lại làm một, Knives Out vẫn khiến chúng trở nên kịch tính để chuẩn bị cho màn cao trào.

Đây cũng là một nước đi khiến Knives Out nổi bật trong dòng phim phá án. Thay vì một màn mang tính trình diễn đòi hỏi sự có mặt của toàn bộ dàn nghi phạm đóng vai trò là nhân chứng cho sự vĩ đại của một thám tử đại tài, chúng ta có một màn đối đầu gay cấn, vẫn được trang hoàng bởi những lập luận, song, Benoit Blanc không cần đến những ai không nhất thiết phải có mặt tại nơi đó. Nói đúng hơn là vị thám tử này không cần khán giả, thứ ông ấy cần rất thiết thực, nghi phạm mà ông biết là hung thủ, người trọng yếu trong vụ án là Marta, một người cộng sự làm nhân chứng và cuối cùng là khả năng nhìn vào mắt hung thủ khi ông lột trần lớp mặt nạ của hắn.

Màn cao trào cuối phim củng cố những tính cách đặc thù của Blanc, cũng như phương pháp lập luận mà vị thám tử này sở hữu, tất nhiên là làm nổi bật phong cách làm việc mang tính hợp tác cao của Blanc – một lần nữa đặt Blanc đối lập với Holmes. Bên cạnh chức năng giải trí, đây cũng là những mục tiêu mà Knives Out hướng đến. Suy cho cùng, bộ phim là màn ra mắt của Benoit Blanc – một nhân vật gốc không có bất kỳ nguyên tác văn học nào chống lưng. Một khởi đầu đi ngược lại những khuôn mẫu lâu đời là một khởi đầu hứa hẹn, và từ tốn, để thêm một cái tên nữa vào hàng ngũ những thám tử vĩ đại của phim ảnh, nhưng chỉ khi phần 2 Glass Onion: A Knives Out Mystery vẫn có thể thực hiện những sáng tạo của loạt phim. Đó là điều khiến người ta mong chờ nhất.

Ảnh: Deadline

[REVIEW] Kẻ Đâm Lén

Kẻ Đâm Lén (Knives Out) là kết thúc tháng 11 với câu chuyện trinh thám, bí ẩn ấn tượng.

[REVIEW] Mare of Easttown - Nhiều hơn một câu chuyện trinh thám

Mare of Easttown không phải là một series trinh thám thông thường, đánh mạnh vào các chủ đề tâm lý nặng nề hơn.